26 maj 2022
26 maj 2022
Ocena
4 - 2 głosy
Możliwe jest dokonanie czynności przez przedstawiciela. W niniejszej analizie zajmiemy się jedynie jedną formą umocowania do działania w cudzym imieniu, jakim jest pełnomocnictwo.
Czy wiesz, że...
Art. 96 Kodeks Cywilny
Umocowanie do działania w cudzym imieniu może opierać się na ustawie (przedstawicielstwo ustawowe) albo na oświadczeniu reprezentowanego (pełnomocnictwo).
Aby pełnomocnictwo było skuteczne, a więc pełnomocnik został dopuszczony do działania, w imieniu mocodawcy (osoby, która sporządziła pełnomocnictwo) powinno ono zawierać kilka niezbędnych elementów. Ich brak może spowodować nieważność pełnomocnictwa. Podjęcie czynności, na podstawie nieważnego pełnomocnictwa powoduje, że osoba, wskazana w tym pełnomocnictwie jest tzw. rzekomym pełnomocnikiem. Czynność, którą rzekomy pełnomocnik podejmie, w imieniu mocodawcy, aby była uznana za ważną, powinna zostać potwierdzona przez mocodawcę. Jeśli tak się nie stanie, czynność dokonana przez rzekomego pełnomocnika uznana zostanie za nieważną.
Rzekomy pełnomocnik, w razie braku uzyskania potwierdzenia czynności, której dokonał w imieniu mocodawcy, musi zwrócić to, co otrzymał w ramach realizowania pełnomocnictwa. Ponadto, może on również ponieść odpowiedzialność odszkodowawczą wobec osoby trzeciej, która taką szkodę poniosła, myśląc, że pełnomocnictwo jest ważne.
Czy wiesz, że...
Art. 103 Kodeksu Cywilnego
§ 1. Jeżeli zawierający umowę jako pełnomocnik nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta.
§ 2. Druga strona może wyznaczyć osobie, w której imieniu umowa została zawarta, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.
§ 3. W braku potwierdzenia ten, kto zawarł umowę w cudzym imieniu, obowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy, oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania lub o przekroczeniu jego zakresu.
W niniejszym przewodniku prawnym omówimy 5 najczęstszych błędów, jakich nie należy popełnić w pełnomocnictwie. Lektura tego przewodnika ma więc na celu zachęcenie do ich unikania.
Czy wiesz że..
Art. 99 Kodeksu Cywilnego
§ 1. Jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie.
§ 2. Pełnomocnictwo ogólne powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie.
Błąd formy pełnomocnictwa może oznaczać jego nieważność.
Zgodnie z zasadą ogólną, pełnomocnictwo powinno odpowiadać formie czynności prawnej, jakiej sprawa dotyczy np. udzielenie pełnomocnictwa innej osobie, w celu sprzedaży domu, w jej imieniu, będzie wymagać formy aktu notarialnego, ponieważ umowa sprzedaży nieruchomości wymaga takiej formy.
Czy wiesz, że...
Kodeks Cywilny rozróżnia następujące formy dokumentów:
- formę dokumentową (istniejąca w Polsce od 8 września 2016 r. forma o najniższym poziomie sformalizowania: e-maili, SMS, formularz na stronie internetowej, skorzystanie z usług bankowości elektronicznej itd. Dokument w takiej formie występuje w jakiejkolwiek postaci: graficznej, w postaci obrazu, dźwięku itp., a utrwalenie jego treści następuje na jakimkolwiek nośniku np. papierze, plikach pdf, wav, mp3 itp.);
- formę elektroniczną (np. dokument podpisany za pomocą profilu zaufanego lub podpisu kwalifikowanego);
- formę pisemną (dokument wydrukowany i podpisany odręcznie długopisem);
- kwalifikowane formy szczególne (np. forma z datą pewną, z podpisem notarialnie poświadczonym, forma aktu notarialnego).
Poza tym, wyróżnia się także inne, kwalifikowane formy szczególne, przewidziane dla dokonania wyłącznie określonych typów czynności prawnych, np. testament, zawarcie małżeństwa, przyjęcie lub odrzucenie spadku itd.
Zasada swobody formy pełnomocnictwa dotyczy więc tylko tych pełnomocnictw, które nie są:
Pełnomocnictwo ogólne wymaga zachowania zwykłej formy pisemnej. Jest to forma zastrzeżona pod rygorem nieważności. Jej niedochowanie prowadzi do nieważności pełnomocnictwa ogólnego. Osoba, której udzielono nieważnego pełnomocnictwa, jest rzekomym pełnomocnikiem w rozumieniu art. 103 Kodeksu Cywilnego.
Jeżeli pełnomocnictwo nie zostało sporządzone w formie szczególnej, wymaganej dla ważności czynności prawnej, do której pełnomocnictwo miało umocowywać, czynność udzielenia pełnomocnictwa jest nieważna. Osoba, dokonująca czynności prawnej, w imieniu reprezentowanego, na podstawie pełnomocnictwa, udzielonego bez dochowania wymaganej formy pochodnej, działa jako pełnomocnik rzekomy, a ważność czynności, dokonanej przez pełnomocnika, zależy od jej potwierdzenia przez mocodawcę.
Czy wiesz, że...
W orzecznictwie zdarzały się również skrajne głosy, uznające czynność, dokonaną przez rzekomego pełnomocnika, za bezwzględnie nieważną (SN w post. z 10 kwietnia 2013 r., IV CSK 516/12).
Wobec powyższego, aby nie popełnić błędu związanego z wyborem formy, zaleca się sporządzanie pełnomocnictwa w formie pisemnej - wydrukowany formularz, na który nanosi się odręczny podpis albo w formie elektronicznej, z podpisem kwalifikowanym lub podpisem profilem zaufanym. Natomiast dla czynności o bardziej doniosłym znaczeniu, związanym z przepływem większego kapitału np. przejścia własności nieruchomości, zaleca się, w razie wątpliwości, posłużenie formą notarialną (sporządzenie pełnomocnictwa u notariusza).
Kolejnym błędem jest wysłanie pełnomocnictwa ogólnego, które nie zostało odręcznie podpisane, w formie e-maila. Podpis na pełnomocnictwie jest wymogiem ważności tego dokumentu. Rodzaj podpisu zależy od wymogu formy dokumentu (patrz rozważania powyżej).
Czy wiesz, że...
Wyróżniamy następujące rodzaje podpisów:
- podpis elektroniczny (w tym: zwykły podpis elektroniczny, zaawansowany podpis elektroniczny, kwalifikowany podpis elektroniczny);
- podpis odręczny (dokonany długopisem, na wydrukowanym dokumencie);
- podpis, poświadczony urzędowo (dokonany długopisem, na wydrukowanym dokumencie, w obecności urzędnika państwowego).
Istnieją sytuacje, w których podpis nie będzie wymagany np. w razie, gdy czynność, do jakiej pełnomocnik został umocowany, wymaga jedynie formy dokumentowej. Wtedy pełnomocnictwo może zostać sporządzone w formie dokumentu elektronicznego, który nie wymaga nawet podpisu elektronicznego.
W celu ustalenia, jaki podpis należy złożyć pod pełnomocnictwem, należy w pierwszej kolejności ustalić formę dokumentu (patrz uwagi wyżej). Sporządzenie pełnomocnictwa ogólnego, ze względu na konieczność zachowania formy pisemnej, wymaga złożenia podpisu odręcznego - dokonanego długopisem, przez mocodawcę, na wydrukowanym formularzu pełnomocnictwa.
W konsekwencji, tak jak przy ustaleniu formy pełnomocnictwa, w razie wątpliwości, jaki podpis powinno się złożyć pod pełnomocnictwem, zaleca się złożyć co najmniej odręczny podpis długopisem, pod wydrukowanym formularzem pełnomocnictwa bądź podpis kwalifikowany, bądź też przy użyciu profilu zaufanego. W razie pełnomocnictw w formie notarialnej, podpis składa się przed notariuszem.
Kolejnym popełnianym błędem jest brak wystarczającego oznakowania mocodawcy i pełnomocnika, w treści pełnomocnictwa. Obie osoby, zarówno mocodawca (osoba udzielająca pełnomocnictwa), jak też osoba, która będzie pełnomocnikiem, powinny być prawidłowo oznakowane, w treści pełnomocnictwa, aby była możliwa ich prawidłowa identyfikacja.
Jeśli mocodawca lub pełnomocnik są osobami fizycznymi (jednostkami), przyjmuje się, że oznaczenia powinny zawierać, co najmniej:
Jeśli mocodawcą lub pełnomocnikiem są inne osoby, niż osoby fizyczne, np. przedsiębiorcy, fundacje, stowarzyszenia itd., powinno się zawrzeć co najmniej następujące oznaczenia:
Jeśli powyżej wskazane informacje, nie zostaną uwzględnione, w treści pełnomocnictwa, występuje ryzyko niemożności identyfikacji osoby mocodawcy lub pełnomocnika. W konsekwencji, osoba trzecia, która wylegitymuje pełnomocnika, może mu odmówić dokonania czynności w imieniu mocodawcy, ze względu na wątpliwości, dotyczące jego tożsamości.
Aby nie popełnić błędu, związanego z niedostateczną identyfikacją, zaleca się więc zawarcie co najmniej następujących danych: imię nazwisko (nazwa), numer PESEL/NIP oraz numer dowodu osobistego lub paszportu/numer KRS, CEIDG, REGON. Jeśli pełnomocnictwo zostało udzielone zorganizowanemu podmiotowi (spółce, fundacji, stowarzyszeniu itd.) można ponadto wpisać imię i nazwisko osoby, która będzie ten podmiot reprezentować.
Kolejnym błędem jest nieprecyzyjne określenie zakresu pełnomocnictwa, a więc opisanie zakresu czynności, do jakiej pełnomocnik został umocowany, na podstawie pełnomocnictwa.
W razie wątpliwości co do zakresu pełnomocnictwa, osoba trzecia, wobec której pełnomocnik reprezentuje mocodawcę, może mu odmówić dokonania czynności, jeśli będzie miała wątpliwości, czy pełnomocnik może wykonać daną czynność w ramach pełnomocnictwa, czy też dana czynność wykracza poza jego zakres. W razie bowiem przekroczenia zakresu pełnomocnictwa, pełnomocnik będzie uznany za rzekomego pełnomocnika, a ważność czynności, jaką dokonał będzie zależeć od jej potwierdzenia przez pełnomocnika. Wobec tego, przezorna osoba trzecia będzie wolała nie ryzykować strat lub szkód, jakie taka czynność może wywołać w jej majątku, i w konsekwencji może odmówić pełnomocnikowi dokonania czynności w imieniu mocodawcy, ze względu na wątpliwości, dotyczące zakresu pełnomocnictwa. Na przykład, adwokat umocowany do złożenia wniosku o pomoc prawną swojego klienta, nie będzie mógł, w ramach tak zakreślonego zakresu pełnomocnictwa, wnieść pozwu do sądu, w imieniu swojego klienta. Do tej dodatkowej czynności potrzebuje więc kolejnego pełnomocnictwa.
Ponadto, warto nadmienić, że istnieją pełnomocnictwa ogólne i szczególne.
Czy wiesz, że...
Za pełnomocnictwo ogólne należy uznać takie pełnomocnictwo, w treści którego pełnomocnik zostaje umocowany do dokonywania nieokreślonych indywidualnie ani niesprecyzowanych co do rodzaju czynności prawnych. Przy czym, ustawa limituje dopuszczalność udzielenia takiego pełnomocnictwa do czynności zwykłego zarządu. Pełnomocnictwem ogólnym jest pełnomocnictwo, w którym w ogóle nie sprecyzowano czynności prawnych, do jakich zostaje umocowany pełnomocnik, poprzestając na stwierdzeniu, że umocowuje ono do dokonywania czynności zwykłego zarządu. Z uwagi na ustawowo określony zakres dopuszczalnego umocowania, samo posłużenie się pojęciem pełnomocnictwa ogólnego w treści pełnomocnictwa, pozwala na przyjęcie, że zakres umocowania obejmuje wszelkie czynności zwykłego zarządu. Pełnomocnictwem ogólnym jest także takie pełnomocnictwo, w treści którego ograniczono zakres czynności zwykłego zarządu, wyłączając niektóre wymienione czynności poza zakres umocowania.
Pełnomocnictwem szczególnym są więc pełnomocnictwa, których zakres został precyzyjnie określony w treści pełnomocnictwa np. pełnomocnictwo do złożenia wniosku o zameldowanie na pobyt stały, pełnomocnictwo do reprezentowania przed sądami powszechnymi itd.
Warto również zauważyć, że czynność udzielenia pełnomocnictwa globalnego, umocowującego do dokonywania wszelkich czynności, w imieniu pełnomocnika, jest nieważna jako sprzeczna z art. 58 § 1 Kodeksu Cywilnego. Próba więc rozszerzenia zakresu pełnomocnictwa ogólnego o dokonywanie wszelkich czynności, nawet przekraczających zakres zwykłego zarządu, nie precyzując jednocześnie tych dodatkowych czynności, nie będzie skuteczne. Jednakże dokument pełnomocnictwa do dokonywania czynności zwykłego zarządu, rozszerzony o enumeratywnie wskazane w jego treści czynności, przekraczające zakres czynności zwykłego zarządu, należy kwalifikować jako kilka odrębnych pełnomocnictw – ogólne oraz rodzajowe lub szczególne. Taka redakcja dokumentu pełnomocnictwa nie jest więc przekroczeniem omówionego wyżej dopuszczalnego zakresu oraz sposobu umocowania.
Czy wiesz, że...
Kluczowe z punktu widzenia dopuszczalnego zakresu umocowania pojęcie czynności zwykłego zarządu nie zostało sprecyzowane w ustawie. O tym, czy dana czynność jest czynnością zwykłego zarządu, należy rozstrzygać, biorąc pod uwagę sposób funkcjonowania (np. zakres działalności) mocodawcy – to co dla jednego mocodawcy jest zwykłym zarządem, w przypadku innego może nie mieć takiego charakteru.
Konkludując niniejsze rozważania należy stwierdzić, że poprawne sformułowanie zakresu pełnomocnictwa jest niezmiernie istotne dla skuteczności pełnomocnictwa. W razie wątpliwości, jak je sformułować, lepiej omijać pełnomocnictw ogólnych, a zamiast tego zawsze enumeratywnie wypisywać wszystkie czynności, do jakich mocodawca upoważnia pełnomocnika. Wówczas żadna osoba trzecia nie będzie miała wątpliwości co do woli mocodawcy.
Kolejnym błędem, jaki może się zdarzyć jest pominięcie jednego z podstawowych elementów pełnomocnictwa: oznaczenia mocodawcy i pełnomocnika, zakresu pełnomocnictwa, (jeśli dotyczy) zakresu czasowego obowiązywania pełnomocnictwa oraz podpisu pod pełnomocnictwem. Pełnomocnictwo niekompletne, które nie zawiera jednego, z wymienionych powyżej elementów może okazać się nieskuteczne, bowiem osoba trzecia może go nie uznać, ze względu na powzięte wątpliwości, dotyczące niewystarczającej jego treści.
Czy wiesz, że:
Pełnomocnictwo powinno zawierać, co najmniej:
- dane identyfikujące mocodawcę i pełnomocnika;
- określenie zakresu pełnomocnictwa;
- określenie zakresu czasowego obowiązywania pełnomocnictwa (jeśli jest przewidziany);
- podpis mocodawcy.
Aby więc uniknąć błędu, dotyczącego niewystarczającej treści pełnomocnictwa, należy w nim zawrzeć wypisane powyżej elementy.
Pełnomocnictwo to prosty i krótki dokument, który co do zasady, nie powinien przysparzać wielu kłopotów. Wbrew pozorom jednak, nawet tak krótki dokument, jak pełnomocnictwo, może przysparzać wiele problemów. Aby ich uniknąć, zaleca się: