9 maj 2023
9 maj 2023
Ocena
5 - 1 głos
Pracownikowi w Polsce przysługują 4 rodzaje urlopów, za które przysługuje wynagrodzenie, w zależności od ich przeznaczenia. Wniosek o urlop to prośba pracownika kierowana do pracodawcy o udzielenie pracownikowi jednego z tych czterech urlopów:
Czy wiesz, że...
Kodeks Pracy określa mianem pracownika osobę zatrudnioną na podstawie:
1. umowy o pracę;
2. powołania;
3. wyboru;
4. mianowania;
5. spółdzielczej umowy o pracę.
Wynika z tego, że nie jest więc pracownikiem osoba, która wykonuje pracę w ramach umowy o dzieło, umowy zlecenia, umowy agencyjnej lub innej umowy, nie wymienionej w powyższym, enumeratywnie wyliczonym katalogu.
Pracownik zawiadamia pracodawcę o przyczynie nieobecności w pracy osobiście lub przez inną osobę, telefonicznie lub za pośrednictwem innego środka łączności albo drogą pocztową (za datę zawiadomienia uważa się wtedy datę stempla pocztowego).
Prawo do wypoczynku to jedno z praw socjalnych, przysługujących pracownikom. Zostało ono zagwarantowane w prawie międzynarodowym m.in. w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka (art. 24), w Międzynarodowych Paktach Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (art. 7 lit. d), w konwencjach Międzynarodowej Organizacji Pracy, a na polu europejskim jest ono zagwarantowane w Karcie Praw Podstawowych UE (art. 31 ust. 2). Również prawo polskie uregulowało tę kwestię, przewidując odpowiedni przepis w Konstytucji RP (art. 66 ust. 2) oraz Kodeksie Pracy (art. 14 oraz art. 152 i nast.).
Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Nie można zrzec się prawa do urlopu. Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu. Pracownik powinien niezwłocznie uprzedzić pracodawcę o przewidywanej nieobecności w pracy i okresie jej trwania, jeżeli przyczyna tej nieobecności jest z góry wiadoma lub możliwa do przewidzenia (zawiadomienia dokonuje się nie później niż w drugim dniu nieobecności pracownika).
Za czas urlopu przysługuje pracownikowi wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował. Zmienne składniki wynagrodzenia mogą być obliczane na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z okresu 3 miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu.
Pracownik musi jednak nabyć prawo do urlopu wypoczynkowego w pierwszym roku zatrudnienia. Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku.
Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym.
Wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy (np. na pół etatu) ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia.
Czy wiesz, że...
Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wliczają się lata nauki i ukończenia:
- zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej - nie więcej niż 3 lata;
- średniej szkoły zawodowej - nie więcej niż 5 lat;
- średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych - 5 lat;
- średniej szkoły ogólnokształcącej - 4 lata;
- szkoły policealnej - 6 lat,
- szkoły wyższej - 8 lat.
Okresy nauki nie podlegają sumowaniu.
Pracownik może podzielić urlop wypoczynkowy na części, jeśli przynajmniej jedna część tego urlopu trwała co najmniej 14 dni kalendarzowych. Jeśli pracownik nie wykorzysta w danym roku kalendarzowym przysługującego mu urlopu, będzie zmuszony wykorzystać go do 30 września następnego roku kalendarzowego. W innym przypadku urlop ten przepadnie.
Istnieją sytuacje, w których pracownik może skorzystać z nadzwyczajnego urlopu, trwającego 1 lub 2 dni. Dotyczy to zwykle narodzin, małżeństw i śmierci w jego najbliższej rodzinie. W takich sytuacjach nie musi więc wykorzystywać swojego urlopu wypoczynkowego, gdyż ustawodawca przewidział do tego celu dodatkowe 1-2 dni urlopu tzw. okolicznościowego.
Za czas zwolnienia od pracy w sytuacji skorzystania z urlopu okolicznościowego pracownikowi przysługuje wynagrodzenia.
Nie ma żadnych warunków do nabycia urlopu okolicznościowego, co oznacza, że urlop ten przysługuje pracownikowi już od pierwszego dnia zatrudnienia.
Urlop na żądanie ma na celu odpoczynek oraz regenerację sił fizycznych i psychicznych. Jest zwolnieniem pracownika z obowiązku świadczenia pracy z powodów, których pracownik nie mógł wcześniej przewidzieć i nie był w stanie zaplanować tych dni, jako dni wolne od pracy. W obiegu potocznym urlop ten uzyskał przydomek tzw. "urlopu kacowego". Przyczyna nieobecności nie musi być jednak ujawniana przez pracownika.
Za czas urlopu na żądanie pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował.
Jak wynika z przepisów Kodeksu Pracy, urlop na żądanie nie jest dodatkowymi dniami urlopu. Wykorzystywanie urlopu na żądanie odbiera nam dni urlopu z puli urlopu wypoczynkowego. Wobec tego należałoby rozumieć, że prawo do urlopu na żądanie, tak jak w przypadku urlopu wypoczynkowego, nabywamy po przepracowaniu wskazanego w Kodeksie okresu czasu. Oznacza to, że pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu na żądanie z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym.
W konsekwencji, dla pracownika, który nigdy wcześniej nie podejmował zatrudnienia, urlop na żądanie w wymiarze 1 dnia zacznie przysługiwać po przepracowaniu co najmniej 1 miesiąca u pracodawcy. Kolejne dni nabywa się z upływem kolejnych miesięcy. Problem nabycia urlopu na żądanie nie dotyczy więc pracownika, który już wcześniej nabył prawo do urlopu np. pracując dla innego pracodawcy co najmniej rok.
Pracownikowi przysługują najwyżej 4 dni urlopu na żądanie w ciągu roku, których wykorzystanie pomniejsza pulę urlopu wypoczynkowego na dany rok, o ilość tych dni urlopu na żądanie.
Urlop z powodu działania siły wyższej ma na celu zwolenie od pracy pracownika z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych, spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika.
Czy wiesz, że...
Urlop z powodu działania siły wyższej zaczął obowiązywać w wyniku wdrożenia dyrektywy unijnej 2019/1158 (dyrektywa work life balance) dnia 26 kwietnia 2023 r.
Pracodawca jest obowiązany udzielić zwolnienia od pracy na wniosek zgłoszony przez pracownika, najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia.
Za czas urlopu z powodu działania siły wyższej przysługuje wynagrodzenie w wysokości 1/2 wynagrodzenia.
Nie ma żadnych warunków do nabycia urlopu z powodu działania siły wyższej, co oznacza, że urlop ten przysługuje pracownikowi już od pierwszego dnia zatrudnienia.
Pracownikowi przysługują 2 dni albo 16 godzin w ciągu roku kalendarzowego, które są dniami wolnymi, niezależnymi od urlopu wypoczynkowego - urlop ten nie pomniejsza wymiaru urlopu wypoczynkowego.
Wymiar tego urlopu dla pracownika, zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy, ustala się proporcjonalnie do wymiaru jego czasu pracy. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny.
Jak łatwo dostrzec, po lekturze niniejszego przewodnika prawnego, wszystkie 4 rodzaje urlopów, o których mowa, łączy jeden wspólny mianownik:
Wszystkie 4 rodzaje urlopów różnią się, jeśli chodzi o cel ich wykorzystania. Urlop wypoczynkowy ma na celu zapewnienie pracownikowi możliwości skorzystania z corocznego wypoczynku od pracy, który powinien wynosić jednorazowo co najmniej 14 dni z rzędu, a może nawet osiągnąć maksymalną długość tj. 20 dni lub 26 dni w danym roku. Jeśli pracownik nie wykorzystał swojego urlopu w poprzednim roku, może również pozostałe dni wykorzystać w obecnym roku, jednak nie później niż do 30 września. Urlop okolicznościowy ma na celu umożliwienie pracownikowi wzięcia udziału w ślubie, pogrzebie bądź narodzinach jednego z członka jego najbliższej rodziny, która została enumeratywnie wymieniona powyżej. Urlop na żądanie umożliwia natomiast pracownikowi nieobecność w pracy z powodu jakiejś nagłej, nieprzewidzianej sytuacji, której nie musi wyjaśniać pracodawcy. Urlop z powodu siły wyższej przysługuje z powodu siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych, spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika.
Na marginesie warto zauważyć, że powołane wcześniej akty międzynarodowe tj. art. 24 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka oraz art. 7 lit. d Międzynarodowych Paktów Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych rozciągały prawo do okresowego, płatnego urlopu na każdego człowieka, natomiast późniejsze regulacje europejskie, jak również polskie prawodawstwo, zawęziło to prawo jedynie do pojęcia "pracownik", odejmując więc w konsekwencji to uprawnienie innym niż pracownik, grupom ludzi... Nie jest tajemnicą, że w Polsce, zatrudnienie na podstawie tzw. umów cywilnoprawnych nie należy do rzadkości, a w konsekwencji strona umowy cywilnoprawnej, która wykonuje pracę na podstawie np. umowy zlecenie bądź umowy o dzieło, została de facto pozbawiona, przez prawodawcę, prawa do płatnego wypoczynku. W obliczu tej jawnej dyskryminacji, pozostaje więc jedynie czekać na refleksję ustawodawcy bądź regulować indywidualnie prawo do wypoczynku w umowach cywilnoprawnych.
Czy wiesz, że...
- art. 24 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka stanowi: Każdy człowiek ma prawo do urlopu i wypoczynku, włączając w to rozsądne ograniczenie godzin pracy i okresowe płatne urlopy.
- art. 7 lit.d Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych stanowi: Państwa Strony niniejszego Paktu uznają prawo każdego do korzystania ze sprawiedliwych i korzystnych warunków pracy, obejmujących w szczególności:[...]
d) wypoczynek, wolny czas i rozsądne ograniczenie czasu pracy, okresowe płatne urlopy oraz wynagrodzenie za dni świąteczne.
- art. 31 ust. 2 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej stanowi: Każdy pracownik ma prawo do ograniczenia maksymalnego wymiaru czasu pracy, do okresów dziennego i tygodniowego odpoczynku oraz do corocznego płatnego urlopu.