Od początku marca, niemal wszystkie media w Polsce i na świecie pochłonął jeden temat: koronawirus. Wszystkie rządy świata podejmują obecnie działania zmierzające do minimalizacji lub zahamowania zakażenia koronawirusem w swoim społeczeństwie. Mimo to, wirus rozprzestrzenia się nieustannie, niemal z prędkością światła, na coraz większą rzeszę ludzi.
Czy wiesz, że...
Polski rząd podjął środki bezpieczeństwa w celu walki z koronawirusem bardzo wcześnie, gdy na terenie Polski wykryto dopiero 11 osób zakażonych COVID-19. Nastąpiło to wcześniej niż w innych krajach europejskich, które były już wówczas dotknięte zakażeniami w wyższym stopniu.
Wszystko wzięło początek w 11-milionowym chińskim mieście Wuhan w grudniu 2019 r. i, wraz z migracją ludności, szybko przedostało się na cały świat. Obecnie, największe żniwo zakażeń zbierają Stany Zjednoczone, Hiszpania, Włochy, Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Chiny i Iran. Cały świat zamknął swoje granice. Rządy apelują do swoich obywateli o pozostawanie w domach. Na całym świecie brakuje testów, aby móc badać wszystkich podejrzewających u siebie zakażenie koronawirusem. Kwitnie sprzedaż usług i towarów przez internet. Również praca zdalna jest środkiem wykorzystywanym w wielu krajach świata.
Jakie inne środki bezpieczeństwa mają do dyspozycji, w tym trudnym czasie, pracodawcy? W niniejszym przewodniku podsumujemy możliwe działania, w walce z koronawirusem, zmierzające do zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy, przez pracodawców.
Kalendarium wydarzeń w Polsce:
-- 4 marca 2020 r. wykryto pierwszy przypadek zakażenia koronawirusem w Polsce.
-- 8 marca 2020 r. zaczęła obowiązywać tzw. specustawa, która wprowadziła możliwość pracy zdalnej i specjalny zasiłek opiekuńczy na opiekę nad dziećmi do 8 roku życia.
-- 11 marca 2020 r. postanowiono o zamknięciu szkół w Polsce (rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 11 marca 2020 r.).
-- Od 14 marca 2020 r. wprowadzono stan zagrożenia epidemicznego, w tym zakaz podróży zagranicznych, zakaz zgromadzeń i uczestniczenia w konferencjach lub innych dużych skupiskach ludzi, zamknięto restauracje oraz galerie handlowe, kina, kluby sportowe itd. (rozporządzenie Ministra Zdrowia z 13 marca 2020 r.).
-- Od 20 marca 2020 r. wprowadzono stan epidemii w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 (rozporządzenie Ministra Zdrowia z 20 marca 2020 r.).
-- 24 marca 2020 r. zaostrzono zakaz przemieszczania się i zgromadzeń poza m.in. wykonywaniem czynności zawodowych lub zadań służbowych (rozporządzenie Ministra Zdrowia z 24 marca 2020 r.).
-- 31 marca 2020 r. weszły w życie zmiany ustaw w ramach tzw. tarczy antykryzysowej.
-- 8 kwietnia 2020 r. wprowadzono dofinansowania w postaci pożyczek, poręczeń i gwarancji w ramach tzw. tarczy finansowej dla mikrofirm, MŚP i dużych firm.
Pracodawca, w pierwszej kolejności, powinien poinformować pracowników o podjętych środkach prewencji przeciwko COVID-19. Może on wprowadzić pracę zdalną. Może również umożliwić niektórym pracownikom czasową zmianę wymiaru czasu ich pracy np. w ramach pracy na pół etatu, jeśli, w wyniku np. zamknięcia szkół, muszą oni znaleźć czas na sprawowanie osobistej opieki nad dziećmi. Pracodawca musi zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy, co w warunkach epidemii oznacza m.in. konieczność zapewnienia środków do dezynfekcji. Pracownicy, mający częsty kontakt z klientami, od 16 kwietnia 2020 r. mają obowiązek noszenia maseczek lub innych form zakrywania nosa i ust. Ponadto, pracodawca powinien odwołać wszystkie podróże służbowe. Jeśli zajdzie taka potrzeba, pracodawca może zmierzyć temperaturę ciała pracownika (po wcześniejszym uzyskaniu jego zgody) zapewniając maksymalną dyskrecję.
Czy wiesz, że...
Ustawa, nazwana przez rząd tzw. tarczą antykryzysową, przewidującą pomoc dla przedsiębiorców, które w związku z koronawirusem są w ciężkiej sytuacji, weszła w życie dnia 31 marca 2020 r.
Tarcza antykryzysowa zakłada m.in.
- dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników z FGŚP w razie przestoju, do wysokości 50 % minimalnego miesięcznego wynagrodzenia (1 300 zł);
- dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników z FGŚP w razie obniżenia czasu pracy pracownikowi do wysokości połowy wynagrodzenia (do wysokości 2 079,43 zł);
- dofinansowanie przez starostę części kosztów wynagrodzeń pracowników oraz składek na ubezpieczenia społeczne mikro, małych i średnich przedsiębiorców;
- uelastycznienie czasu pracy;
- świadczenie postojowe w kwocie do 2 080 zł dla zleceniobiorców (działalność pozarolnicza, umowa zlecenia, umowa agencyjna, umowa o świadczenie usług lub umowa o dzieło) przez 3 miesiące;
- zwolnienie z nieopłaconych składek za marzec - maj na ZUS, na ubezpieczenie zdrowotne, na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, FGŚP lub Fundusz Emerytur Pomostowych, pracodawcy, który na dzień 29 lutego 2020 r. zgłosił do ZUS mniej niż 10 pracowników;
- obniżenie do połowy składek za marzec- maj na ZUS, na ubezpieczenie zdrowotne, na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, FGŚP oraz Fundusz Emerytur Pomostowych, pracodawców, zatrudniających od 10 do 49 pracowników, pod warunkiem, że w tym okresie utrzymają zatrudnienie.
- przedłużenie legalnego pobytu i zezwoleń na pracę dla obcokrajowców oraz wprowadzenie e-zezwoleń na pracę.
8 kwietnia 2020 r. Minister Funduszy i Polityki Regionalnej wprowadził rozwiązania w ramach tzw. tarczy finansowej, w ramach której, firmy, w zależności od ich wielkości mogą wnioskować o dofinansowanie z Polskiego Funduszu Rozwoju (PFR):
Pracodawca może postanowić, że na czas epidemii spowodowanej koronawirusem pracownicy będą wykonywać pracę poza miejscem stałego wykonywania pracy (praca zdalna).
Praca zdalna a telepraca:
Pojęcie „praca zdalna" nie jest pojęciem równoznacznym z pojęciem telepracy. Praca zdalna, w rozumieniu specustawy, polega na wykonywaniu pracy poza miejscem jej stałego wykonywania na polecenie pracodawcy w wyłącznym celu przeciwdziałania rozprzestrzeniania się wirusa COVID-19. Praca zdalna nie zawsze musi być wykonywana przy użyciu środków komunikacji elektronicznej. Telepracą jest wykonywanie pracy regularnie, poza zakładem pracy, z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej.
Specustawa nie precyzuje, jaka powinna być forma polecenia wykonywania pracy zdalnej. Wydaje się więc, że najlepszą formą zmiany warunków pracy jest porozumienie (czasowo) zmieniające warunki pracy, w zakresie wykonywania pracy zdalnej na czas epidemii koronawirusa. Pracownik musi wyrazić zgodę na zawarcie porozumienia. Uważa się, że pracownik wyraził zgodę, jeśli podpisał porozumienie zaproponowane przez pracodawcę. Wniosek z prośbą o pracę zdalną może również pochodzić od pracownika.
Pracodawca może pomóc pracownikom, w tym trudnym dla wszystkich okresie np. zmieniając czasowo wymiar czasu jego pracy na pół etatu (indywidualne porozumienie zmieniające). Może to być pomocne, gdy np. pracownik musi w tym czasie sprawować również osobistą opiekę nad swoim dzieckiem, podczas gdy szkoły są zamknięte. W tym celu, pracodawca powinien zawrzeć z pracownikiem porozumienie czasowo zmieniające wymiar czasu pracy pracownika. Pracodawca nie może podjąć tej decyzji bez zgody pracownika. Wniosek o tę zmianę może pochodzić również od pracownika.
Jeśli pracownik nie wyrazi zgody na porozumienie zmieniające, pracodawca może wprowadzić zmiany na podstawie wypowiedzenia zmieniającego, którego niezaakceptowane przez pracownika oznacza rozwiązanie umowy o pracę.
Czy wiesz, że...
Tarcza antykryzysowa wprowadziła możliwość modyfikacji warunków pracy na mniej korzystne dla pracowników poprzez:
- możliwość ograniczenia dobowego odpoczynku do 8 godzin, a tygodniowego odpoczynku do 32 godzin oraz gwarancja zwrotu równoważnego odpoczynku w okresie 8 tygodni;
- możliwość przedłużenia dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin, co ma być równoważone krótszymi godzinami pracy w innych dniach (porozumienie o wprowadzeniu systemu równoważnego czasu pracy między pracodawcą i reprezentacją pracowników);
- możliwość stosowania mniej korzystnych warunków zatrudnienia dla pracowników niż przewiduje umowa o pracę (porozumienie między pracodawcą i reprezentację pracowników).
Ponadto, poza zmianą wymiaru czasu pracy, pracodawca może, na podstawie Kodeksu Pracy, skorzystać z wynagrodzenia przestojowego (wynagrodzenie obliczone na podstawie stawek osobistego przyporządkowania, jeśli ich brak w umowie o pracę, wówczas 60 % dotychczasowego wynagrodzenia, nie mniej niż 2 600 zł). Inna możliwość, jaką pracodawca może wprowadzić, w sytuacji znalezienia się w złej sytuacji finansowej, to zawarcie tzw. porozumienie kryzysowe z załogą o zawieszeniu układu zbiorowego lub innych źródeł prawa pracy lub warunków pracy i płacy wynikających z umowy o pracę.
Pracodawca powinien poinformować pracowników, aby nie przychodzili do pracy, gdy źle się czują. Jest to najskuteczniejsza forma prewencji.
Ponadto, pracodawca powinien zorganizować pracę tak, aby w jak największym stopniu ograniczać osobiste kontakty pomiędzy pracownikami. Powinno się zachować co najmniej 1,5 metrową odległość pomiędzy osobami, w tym zorganizować stanowiska w taki sposób, aby zachować wymaganą odległość. Pracodawca powinien również pouczyć pracowników o konieczności ograniczenia kontaktów fizycznych pomiędzy pracownikami, w tym pouczyć o stosowaniu powitań na odległość np. za pomocą uśmiechu, skinięcia głową lub pomachania do innego pracownika ręką.
Co więcej, pracodawca powinien przypomnieć pracownikom o obowiązku przestrzegania wzmożonych zasad higieny, w tym częstego i dokładnego mycia rąk oraz używania rękawiczek ochronnych w pracy. Pracodawca powinien wyposażać pracowników w środki służące do dezynfekcji rąk. W sytuacji pracy, która wymaga ciągłego kontaktu z różnymi ludźmi, pracodawca powinien zapewnić pracownikom rękawiczki, maseczki oraz płyn dezynfekujący ręce, w ilościach wystarczających do codziennego użytku.
Spotkania, konferencje i inne formy osobistego kontaktu z większą liczbą osób, w tym klientów, powinny być w miarę możliwości przeprowadzane za pomocą środków zdalnej komunikacji.
Czy wiesz, że...
Rząd w rozporządzeniu z 31 marca 2020 r. obarczył pracodawców obowiązkiem zapewnienia odległości pomiędzy stanowiskami pracy wynoszącą co najmniej 1,5 m, chyba że jest to niemożliwe ze względu na charakter działalności wykonywanej w danym zakładzie pracy, a pracodawca zapewnia środki ochrony osobistej związane ze zwalczaniem epidemii COVID-19. Obowiązek ten powinien być zapewniony w terminie od 2 kwietnia do 11 kwietnia 2020 r.
Od 16 kwietnia 2020 r. obowiązuje obowiązek zakrywania ust i nosa, poza miejscem stałego zamieszkania, w tym przez pracowników, mających stały kontakt z klientami np. sprzedawców w sklepach, farmaceutów w aptekach, pracowników obsługujących w okienkach w bankach itd. Obowiązek ten został wprowadzony rozporządzeniem Rady Ministrów z 15 kwietnia 2020 r.
Zaleca się, aby pracodawca zawiesił wszystkie delegacje służbowe, wypadające w okresie epidemii COVID-19, bez wyjątku kraju, do którego mają się odbyć.
Pracownicy, którzy wrócili z zagranicy, wraz z domownikami, są obowiązani odbyć przymusową 14-dniową kwarantannę domową. Sankcja za nieprzestrzeganie kwarantanny to maksymalnie 30 tysięcy złotych grzywny.
Czy wiesz, że...
Tarcza antykryzysowa podwyższyła wymiar maksymalnej grzywny z 5 tysięcy do 30 tysięcy złotych. Grzywna jest nakładana przez inspektora sanitarnego w drodze decyzji administracyjnej, po stwierdzeniu przez niego naruszenia obowiązku hospitalizacji, kwarantanny lub izolacji w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem lub zwalczaniem COVID-19.
Jeśli zajdzie obawa, że jakiś pracownik przebywający w zakładzie pracy ma gorączkę, po uzyskaniu jego akceptacji, można zmierzyć mu temperaturę. Jeśli pracownik nie wyrazi na to zgody, nie można tego uczyć. Warto jednak pamiętać, że pracownik ma obowiązek współdziałać z pracodawcą w realizacji zadań związanych z ochroną życia i zdrowia pracowników, czym jest również przeciwdziałanie zakażeniu COVID-19. Pracodawca powinien zachować wyczucie i dyskrecję, aby nie doprowadzić do zachowań dyskryminujących chorego pracownika.
Pracownicy i pracodawcy powinni wspólnie i solidarnie współdziałać w walce z rozprzestrzenianiem się koronawirusa. Wszyscy powinni stosować wzmożone środki prewencyjne, w tym jak najrzadziej wychodzić z domów.
Pracodawca, w pierwszej kolejności, powinien poinformować pracowników o środkach prewencji przeciwko COVID-19 podjętych w zakładzie pracy. Musi on zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy m.in. poprzez zapewnienie środków do dezynfekcji lub środków umożliwiających prewencję np. rękawiczki, maseczki (tylko jeśli pracownicy mają codzienny kontakt z wieloma klientami). Jeśli jest to możliwe, pracodawca powinien wprowadzić pracę zdalną. W sytuacji, gdy praca zdalna nie jest możliwa bądź nie może objąć wszystkich pracowników, pracodawca może umożliwić niektórym pracownikom czasową zmianę wymiaru czasu ich pracy np. w ramach pracy na pół etatu, jeśli, w wyniku np. zamknięcia szkół, muszą oni znaleźć czas na sprawowanie osobistej opieki nad dziećmi. Ponadto, zaleca się, aby pracodawca odwołał na czas epidemii COVID-19 podróże służbowe swoim pracownikom. Jeśli zajdzie taka potrzeba, pracodawca ma możliwość zmierzenia temperatury ciała pracownika, po wcześniejszym uzyskaniu jego zgody oraz zapewniając maksymalną dyskrecję.
Czy wiesz, że...
Przepisy o zakazie przemieszczania się i zgromadzeń zostały zaostrzone kolejny raz rozporządzeniem dnia 31 marca 2020 r. Obecnie możliwe jest przemieszczanie się tylko w celach: wykonywanie czynności zawodowych lub zadań służbowych, wolontariatu na rzecz przeciwdziałania skutkom COVID-19 oraz zaspokojenia niezbędnych potrzeb związanych z bieżącymi sprawami życia codziennego.