Spis treści
Od początku marca, niemal wszystkie media w Polsce i na świecie pochłonął jeden temat: koronawirus. Wszystkie rządy świata podejmują obecnie działania zmierzające do minimalizacji lub zahamowania zakażenia koronawirusem w swoim społeczeństwie. Mimo to, wirus rozprzestrzenia się nieustannie, niemal z prędkością światła, na coraz większą rzeszę ludzi.
Czy wiesz, że...
Polski rząd podjął środki bezpieczeństwa w celu walki z koronawirusem bardzo wcześnie, gdy na terenie Polski wykryto dopiero 11 osób zakażonych COVID-19. Nastąpiło to wcześniej niż w innych krajach europejskich, które były już wówczas dotknięte zakażeniami w wyższym stopniu.
Wszystko wzięło początek w 11-milionowym chińskim mieście Wuhan w grudniu 2019 r. i, wraz z migracją ludności, szybko przedostało się na cały świat. Obecnie, największe żniwo zakażeń zbierają Stany Zjednoczone, Hiszpania, Włochy, Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Chiny i Iran. Cały świat zamknął swoje granice. Rządy apelują do swoich obywateli o pozostawanie w domach. Na całym świecie brakuje testów, aby móc badać wszystkich podejrzewających u siebie zakażenie koronawirusem. Kwitnie sprzedaż usług i towarów przez internet. Również praca zdalna jest środkiem wykorzystywanym w wielu krajach świata.
Jak pracownicy mogą zadbać o swoje bezpieczeństwo? W niniejszym przewodniku podsumujemy możliwe działania, w walce z koronawirusem, zmierzające do zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy przez pracowników.
Kalendarium wydarzeń w Polsce:
-- 4 marca 2020 r. wykryto pierwszy przypadek zakażenia koronawirusem w Polsce.
-- 8 marca 2020 r. zaczęła obowiązywać tzw. specustawa, która wprowadziła możliwość pracy zdalnej i specjalny zasiłek opiekuńczy na opiekę nad dziećmi do 8 roku życia.
-- 11 marca 2020 r. postanowiono o zamknięciu szkół w Polsce (rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 11 marca 2020 r.).
-- Od 14 marca 2020 r. wprowadzono stan zagrożenia epidemicznego, w tym zakaz podróży zagranicznych, zakaz zgromadzeń i uczestniczenia w konferencjach lub innych dużych skupiskach ludzi, zamknięto restauracje oraz galerie handlowe, kina, kluby sportowe itd. (rozporządzenie Ministra Zdrowia z 13 marca 2020 r.).
-- Od 20 marca 2020 r. wprowadzono stan epidemii w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 (rozporządzenie Ministra Zdrowia z 20 marca 2020 r.).
-- 24 marca 2020 r. zaostrzono zakaz przemieszczania się i zgromadzeń poza m.in. wykonywaniem czynności zawodowych lub zadań służbowych (rozporządzenie Ministra Zdrowia z 24 marca 2020 r.).
-- 31 marca 2020 r. weszły w życie zmiany ustaw w ramach tzw. tarczy antykryzysowej.
-- 8 kwietnia 2020 r. wprowadzono tarczę finansową dla mikrofirm, MŚP i dużych firm.
Nie tylko na pracodawcy ciąży obowiązek przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się koronawirusa. Również pracownicy powinni wziąć udział, wykazując solidarność, w tej nierównej walce z wirusem m.in. przestrzegając zaostrzonych reguł BHP. Należy preferować spotkania służbowe za pomocą narzędzi do zdalnej komunikacji oraz zachowywać odstęp co najmniej 1,5 metra od innych pracowników lub klientów. Pracownicy mogą występować do pracodawcy z wnioskiem o umożliwienie im pracy zdalnej lub o czasową zmianę wymiaru ich czasu pracy. Rodzice dzieci do 8 lat mogą skorzystać ze specjalnego zasiłku na opiekę nad dziećmi. Ponadto, pracownicy powinni zrezygnować, z zaplanowanych na czas epidemii urlopów wypoczynkowych. Jeśli jakiś pracownik musi poddać się kwarantannie, np. ze względu na powrót z zagranicy, przysługiwać mu będzie wynagrodzenie za czas choroby.
Czy wiesz, że...
Ustawa, nazwana przez rząd tzw. tarczą antykryzysową, przewidującą pomoc dla przedsiębiorców, które w związku z koronawirusem są w ciężkiej sytuacji, weszła w życie dnia 31 marca 2020 r.
Tarcza antykryzysowa zakłada m.in.
- dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników z FGŚP w razie przestoju, do wysokości 50 % minimalnego miesięcznego wynagrodzenia (1 300 zł);
- dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników z FGŚP w razie obniżenia czasu pracy pracownikowi do wysokości połowy wynagrodzenia (do wysokości 2 079,43 zł);
- dofinansowanie przez starostę części kosztów wynagrodzeń pracowników oraz składek na ubezpieczenia społeczne mikro, małych i średnich przedsiębiorców;
- uelastycznienie czasu pracy;
- świadczenie postojowe w kwocie do 2 080 zł dla zleceniobiorców (działalność pozarolnicza, umowa zlecenia, umowa agencyjna, umowa o świadczenie usług lub umowa o dzieło) przez 3 miesiące;
- przedłużenie legalnego pobytu i zezwoleń na pracę dla obcokrajowców oraz wprowadzenie e-zezwoleń na pracę.
Pracownicy nie powinni przychodzić do pracy, gdy źle się czują. Jest to najskuteczniejsza forma prewencji.
Powinni preferować przeprowadzanie spotkań z innymi pracownikami lub klientami za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość takimi jak m.in. telefon, e-mail, telekonferencje.
Powinni oni zrezygnować z podawania ręki lub innych form bliskiego kontaktu oraz zachować co najmniej 1,5 metrową odległość pomiędzy osobami, w trakcie trwania stanu epidemii oraz używać rękawiczek ochronnych. Powinni również dbać o zachowanie czystości stanowisk pracy oraz miejsc wspólnych, takich jak jadalnia lub toaleta. Główny Inspektor Sanitarny rekomenduje, poza regularnym myciem rąk, odkażanie biurek, stołów oraz klamek.
Czy wiesz, że...
Rząd w rozporządzeniu z 31 marca 2020 r. obarczył pracodawców obowiązkiem zapewnienia odległości pomiędzy stanowiskami pracy wynoszącą co najmniej 1,5 m, chyba że jest to niemożliwe ze względu na charakter działalności wykonywanej w danym zakładzie pracy, a pracodawca zapewnia środki ochrony osobistej związane ze zwalczaniem epidemii COVID-19. Obowiązek ten powinien być zapewniony w terminie od 2 kwietnia do 11 kwietnia 2020 r.
Od 16 kwietnia 2020 r. obowiązuje obowiązek zakrywania ust i nosa, poza miejscem stałego zamieszkania, w tym przez pracowników, mających stały kontakt z klientami np. sprzedawców w sklepach, farmaceutów w aptekach, pracowników obsługujących w okienkach w bankach itd. Obowiązek ten został wprowadzony rozporządzeniem Rady Ministrów z 15 kwietnia 2020 r.
Jeśli pracownik chce prosić pracodawcę o możliwość pracy zdalnej na czas epidemii koronawirusa, może on złożyć wniosek z prośbą o udzielenie mu pracy zdalnej podczas epidemii spowodowanej koronawirusem. Wówczas pracodawca może sporządzić porozumienie czasowo zmieniające warunki pracy, w zakresie wykonywania pracy zdalnej na czas epidemii koronawirusa.
Praca zdalna a telepraca:
Pojęcie „praca zdalna" nie jest pojęciem równoznacznym z pojęciem telepracy. Praca zdalna, w rozumieniu specustawy, polega na wykonywaniu pracy poza miejscem jej stałego wykonywania na polecenie pracodawcy w wyłącznym celu przeciwdziałania rozprzestrzeniania się wirusa COVID-19. Praca zdalna nie zawsze musi być wykonywana przy użyciu środków komunikacji elektronicznej. Telepracą jest wykonywanie pracy regularnie, poza zakładem pracy, z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej.
Pracownik może poprosić pracodawcę, aby na czas epidemii koronawirusa zmieniono wymiar jego czasu pracy na (nie więcej niż) pół etatu, ze względu na dodatkowe obowiązki wywołane wprowadzonymi środkami państwowymi podczas ogłoszonego stanu epidemii wywołanego wirusem COVID-19. Wniosek rozpatrzy pracodawca, który podejmie decyzję, czy możliwe jest zatwierdzenie czasowej zmiany wymiaru czasu pracy. Pracodawca, który zgodzi się na czasową zmianę wymiaru czasu pracy swojego pracownika, może to uczynić za pomocą porozumienia zmieniającego warunki pracy.
Czy wiesz, że...
Tarcza antykryzysowa przewiduje m.in. dofinansowania do wynagrodzenia pracowników ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w sytuacji spadku obrotów (jeśli wynagrodzenie pracowników w marcu było niższe niż 15 595,74 zł):
- w razie przestoju: dofinansowanie z FGŚP do wysokości 1 300 zł wynagrodzenia dla pracowników, którzy są objęci przestojem ekonomicznym w następstwie wystąpienia COVID-19; Pracodawca w okresie przestoju może wypłacić pracownikowi wynagrodzenie obniżone do 50% dotychczasowego wynagrodzenia (nie mniej niż w wysokości 2 600 zł w sytuacji pełnego etatu). Przestój ekonomiczny to okres niewykonywania pracy przez pracownika z przyczyn niedotyczących pracownika pozostającego w gotowości do pracy.
- w razie obniżenia czasu pracy: dofinansowanie do wysokości połowy wynagrodzenia (nie więcej niż 2 079,43 zł) obliczonego proporcjonalnie do obniżonego o 20% wymiaru (nie więcej niż do pół etatu) w następstwie wystąpienia COVID-19;
Celem dofinansowania jest ochrona miejsc pracy podczas epidemii. Warunkiem możliwości skorzystania z dofinansowania jest niezaleganie do końca trzeciego kwartału 2019 r. za zobowiązania podatkowe, za składki do ZUS, za ubezpieczenia zdrowotne, za FGŚP, za Fundusz Pracy i za Fundusz Solidarnościowy (chyba że Pracodawca zawarł umowę z ZUS lub uzyskał decyzję w sprawie spłaty zadłużenia) oraz brak ryzyka ogłoszenia upadłości przez Pracodawcę.
Pracownicy, którzy są rodzicami dzieci poniżej 8 roku życia, mogą skorzystać ze specjalnego zasiłku opiekuńczego na czas epidemii koronawirusa, z powodu zamknięcia placówek szkolno - wychowawczych swoich dzieci oraz w sytuacji, gdy z powodu koronawirusa dziećmi nie może opiekować się niania lub inny dzienny opiekun. Zasiłek ten nie wlicza się do puli 60 dni zasiłku opiekuńczego, który przysługuje rodzicom w każdym roku, niezależnie od okoliczności.
Ten dodatkowy zasiłek specjalny przysługuje od momentu złożenia na ręce pracodawcy oświadczenia o chęci skorzystania z niego. Przysługuje on w okresie zamknięcia placówek oraz utraty niani lub innego opiekuna dziennego w związku z COVID-19. Zasiłek przysługuje za cały okres, także za dni wolne od pracy, jeśli zostaną wymienione w oświadczeniu.
Czy wiesz, że...
Tarcza antykryzysowa przyznała specjalny zasiłek opiekuńczy również rodzicom dzieci, którzy utracili na czas COVID-19 nianię dla swojego dziecka lub inną dzienną opiekę. Pracownicy nowo objęci zasiłkiem mogą składać oświadczenia od 26 marca 2020 r.
Pracownicy muszą powstrzymać się od wyjazdów prywatnych, a więc zrezygnować lub przełożyć zaplanowane wcześniej wyjazdy w ramach urlopu wypoczynkowego i pozostać w domach. Zakaz wyjazdów, jak również przemieszczania się, dla celów nie związanych z obowiązkami służbowymi, wprowadzono rozporządzeniem od 1 kwietnia 2020 r. do 11 kwietnia 2020 r.
Ponadto, pracownicy, którzy wrócili z zagranicy (w tym osoby z nimi mieszkające) są obowiązani odbyć przymusową 14-dniową kwarantannę domową. Sankcja za nieprzestrzeganie kwarantanny to maksymalnie 30 tysięcy złotych grzywny.
Czy wiesz, że...
Tarcza antykryzysowa podwyższyła wymiar maksymalnej grzywny z 5 tysięcy do 30 tysięcy złotych. Grzywna może być nałożona przez inspektora sanitarnego w drodze decyzji administracyjnej, po stwierdzeniu przez niego naruszenia obowiązku hospitalizacji, kwarantanny lub izolacji, w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem lub zwalczaniem COVID-19 (art. 15zzzn tarczy antykryzysowej).
Czy wiesz, że...
Kwarantannę odbywa:
- osoba zakażona koronawirusem;
- osoba podejrzewająca u siebie zakażenie;
- osoba mająca styczność z osobą zakażoną;
- osoba powracająca z zagranicy (nawet gdy nie miała bezpośredniej styczności z osobą zakażoną i nie jest chora);
- osoba zamieszkująca z osobą powracającą z zagranicy.
Dokumentami potrzebnymi do usprawiedliwienia nieobecności w pracy z powodu odbywania kwarantanny w 3 pierwszych sytuacjach jest decyzja inspektora sanitarnego, natomiast w 2 ostatnich sytuacjach to pisemne oświadczenie pracownika o odbyciu kwarantanny. W wyniku dopuszczenia wydawania decyzji ustnych, wydaje się, że obecnie również w 3 pierwszych sytuacjach pracownik powinien złożyć pracodawcy pisemne oświadczenie.
Kwarantanna może być spowodowana zakażeniem koronawirusem, podejrzeniem zakażenia koronawirusem lub stycznością z osobą zakażoną. Wówczas wypłata wynagrodzenia za czas choroby lub zasiłku chorobowego w trakcie odbywania kwarantanny jest uzależniona od wydania decyzji o poddaniu kwarantannie lub izolacji przez Państwowego Inspektora Sanitarnego lub Państwowego Granicznego Inspektora Sanitarnego albo lekarza przyjmującego do szpitala, który następnie uzyska decyzję inspektora sanitarnego. Decyzja ta stanowi dokument usprawiedliwiający nieobecność pracownika w pracy i stanowi podstawę do wypłaty wynagrodzenia chorobowego lub świadczenia pieniężnego.
Kwarantanna może być także spowodowana powrotem z zagranicy. Takie osoby są obowiązane na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów (bez konieczności uzyskania decyzji administracyjnej) do odbycia obowiązkowej 14-dniowej kwarantanny domowej. Pracownik, w terminie 3 dni roboczych, od dnia zakończenia odbywania obowiązkowej kwarantanny powinien złożyć pracodawcy pisemne oświadczenie potwierdzające jej odbycie. Za czas odbywania kwarantanny otrzyma on wówczas wynagrodzenie chorobowe lub świadczenie pieniężne z tytułu choroby. Oświadczenie to można złożyć za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. To samo dotyczy osób wspólnie zamieszkujących lub gospodarujących z tą osobą, które muszą odbyć przymusową kwarantannę razem z osobą powracającą z zagranicy.
Wynagrodzenie osób, które nie przebywają na kwarantannie lub izolacji, w okresie COVID-19 powinno pozostać w wysokości niezmienionej, chyba że uległ zmianie wymiar pracy pracownika. Jednakże, pracodawcy, u których wystąpił spadek obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19 i którzy wprowadzili w swoimi zakładzie pracy przestój, mogą obniżyć wysokość wynagrodzenia swoich pracowników na czas przestoju. Obniżone wynagrodzenie na czas przestoju nie może być niższe niż 50 % dotychczasowego wynagrodzenia tych pracowników, w tym nie mniej niż wysokość wynagrodzenia minimalnego (2 600 zł). Pracodawcy uzyskają dofinansowanie z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Pracownicy i pracodawcy powinni wspólnie i solidarnie współdziałać w walce z rozprzestrzenianiem się koronawirusa. Wszyscy powinni stosować wzmożone środki prewencyjne,w tym jak najrzadziej wychodzić z domów.
Pracownicy mają obowiązek przestrzegać zaostrzonych reguł BHP wprowadzonych na czas epidemii COVID-19 m.in. preferując spotkania za pomocą narzędzi do zdalnej komunikacji, a także zachowując odstęp co najmniej 1,5 metra od innych pracowników lub klientów. Mogą oni występować do pracodawcy z wnioskiem o umożliwienie im pracy zdalnej, jeśli ich obowiązki służbowe są możliwe do wykonywania w taki sposób. Jeśli nie są w stanie świadczyć pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, mogą wnioskować o czasową zmianę ilości godzin pracy. Rodzice dzieci do 8 lat mogą skorzystać ze specjalnego zasiłku na opiekę nad dziećmi. Ponadto, pracownicy powinni zrezygnować z zaplanowanych w czasie epidemii wyjazdów na urlopy wypoczynkowe. Jeśli jakiś pracownik musi poddać się kwarantannie, przysługiwać mu będzie wynagrodzenie lub świadczenia czas choroby.
Czy wiesz, że...
Przepisy o zakazie przemieszczania się i zgromadzeń zostały zaostrzone kolejny raz rozporządzeniem dnia 31 marca 2020 r. Obecnie niemożliwe jest przemieszczanie się w celach innych niż: wykonywanie czynności zawodowych lub zadań służbowych, wolontariatu na rzecz przeciwdziałania skutkom COVID-19 oraz wyjściem w celu zaspokajania niezbędnych potrzeb związanych z bieżącymi sprawami życia codziennego.