7 sierpień 2023
7 sierpień 2023
Czy wiesz, że...
Istnieją 3 sposoby rozwiązania umowy o pracę przez pracownika:
1. możesz wypowiedzieć umowę o pracę, która zostanie rozwiązana z upływem okresu wypowiedzenia;
2. możesz poprosić pracodawcę o rozwiązanie umowy za porozumieniem stron albo
3. możesz rozwiązać umowę natychmiast, bez oczekiwania na upływ okresu wypowiedzenia, jeśli pracodawca zachowuje się wobec Ciebie nagannie (te sytuacje zostaną opisane poniżej).
Wypowiedzenie umowy o pracę jest to najczęściej stosowana forma rozwiązania umowy o pracę. Wypowiedzenie oznacza zakomunikowanie pracodawcy decyzji pracownika o chęci rozwiązania umowy o pracę, które to rozwiązanie nie nastąpi natychmiast, ale dopiero po upływie okresu oczekiwania, zwanego okresem wypowiedzenia.
Wypowiedzenie umowy o pracę przez pracownika powinno nastąpić w formie pisemnej, co oznacza konieczność wydrukowania wypowiedzenia, podpisania go odręcznie i złożenia na ręce pracodawcy bądź wysłania pocztą tradycyjną. Wypowiedzenie można doręczyć bezpośrednio do rąk przełożonego albo innej osoby, odpowiedzialnej w zakładzie pracy, za proces zatrudnienia i zwolnień w firmie (według zwyczaju panującego w danym zakładzie pracy) - wówczas, jednocześnie składając wypowiedzenie, można uzyskać podpis pracodawcy na kopii złożonego wypowiedzenia, którą pracownik powinien przechowywać w swojej dokumentacji. Można również doręczyć pracodawcy oświadczenie pocztą tradycyjną, np. listem poleconym, za poświadczeniem odbioru, co stanowi dla pracownika dowód doręczenia dokumentu.
Długość okresu wypowiedzenia wynika z przepisów Kodeksu Pracy i zależy od stażu pracy pracownika u danego pracodawcy, a więc ilości dni, miesięcy lub lat, przepracowanych na podstawie umowy o pracę. Strony mogą również przewidzieć w umowie o pracę inny okres wypowiedzenia, niż przewidziany w Kodeksie Pracy (dłuższy lub krótszy). Okres ten nie może być jednak mniej korzystny dla Pracownika, niż ten, przewidziany w Kodeksie Pracy. W przeciwnym razie, zastosowanie mają przepisy Kodeksu Pracy.
Okres wypowiedzenia umowy o pracę na okres próbny, wynosi:
Okres wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony lub nieokreślony, wynosi:
Staż pracy liczony jest od dnia faktycznego rozpoczęcia wykonywania pracy, do dnia rozwiązania umowy o pracę, a więc z chwilą zakończenia okresu wypowiedzenia. Należy o tym pamiętać, gdyż błędem jest wyliczanie stażu pracy tylko do dnia złożenia wypowiedzenia umowy o pracę.
Przykład: osoba, która podjęła pracę 1 lipca 2020 r. i złożyła wypowiedzenie 27 czerwca 2023 r. będzie musiała wykonywać pracę w ramach okresu wypowiedzenia aż do 30 września 2023 r. (a nie do 31 lipca, tak jak mogłoby się powszechnie wydawać, ze względu na złożenie wypowiedzenia przed upływem 3 lat wykonywania pracy, dla którego właściwym okresem wypowiedzenia jest 1 miesiąc). Należy bowiem zsumować staż pracy tj. czas od 1 lipca 2020 r., z okresem wypowiedzenia.
W tej sytuacji okres wypowiedzenia nie wyniesie 1 miesiąca, lecz 3 miesiące - do dnia złożenia wypowiedzenia pracownik przepracował u pracodawcy 2 lata, 11 miesięcy i 27 dni, a rozwiązanie umowy o pracę nastąpi po upływie okresu wypowiedzenia, który wydłuża staż pracy pracownika o 3 miesiące - wobec tego staż pracy u pracodawcy wyniesie 3 lata i 3 miesiące, co zasługuje na 3 miesięczny okres wypowiedzenia.
Taki sposób wyliczenia okresu wypowiedzenia wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego, który przyjął fikcyjną konstrukcję, wedle której do okresu zatrudnienia (stażu pracy), od którego uzależniona jest długość okresu wypowiedzenia, wliczony zostaje także staż pracy, przypadający po złożeniu oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę.
Okres wypowiedzenia liczony w dniach, rozpoczyna się w następnym dniu, od dnia złożenia wypowiedzenia i kończy się z upływem ostatniego dnia (poza dniami ustawowo wolnymi od pracy) np. umowa o pracę na okres próbny, zawarta na tydzień (dla której okres wypowiedzenia wynosi 3 dni), wypowiedziana 21 grudnia 2023 r., ulegnie rozwiązaniu z końcem 27 grudnia 2023 r., gdyż niedziela oraz 25 i 26 grudnia to dni ustawowo wolne od pracy.
Okres wypowiedzenia liczony w tygodniach, rozpoczyna swój bieg w pierwszą niedzielę, po złożeniu wypowiedzenia i zakończy się po upływie 7 dni, zawsze w sobotę, np. umowa o pracę na czas nieokreślony, trwająca 4 miesiące, wypowiedziana 3 lipca 2023 r. ulegnie rozwiązaniu dwa tygodnie po pierwszej niedzieli po 3 lipca 2023 r., która wypada 9 lipca 2023 r., czyli umowa o pracę zakończy się 22 lipca 2023 r.
Okres wypowiedzenia liczony w miesiącach, rozpoczyna się 1 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym złożono wypowiedzenie i zakończy się ostatniego dnia miesiąca np. umowa o pracę, która trwała 2 lata i została wypowiedziana 11 kwietnia 2023 r. uległa rozwiązaniu ostatniego dnia miesiąca następnego po 11 kwietnia 2023 r., a więc zakończyła się 31 maja 2023 r.
Czy wiesz, że...
W trakcie trwania okresu wypowiedzenia pracownik zwykle nadal wykonuje pracę. Jednakże pracodawca może pracownika zwolnić z obowiązku wykonywania pracy, po wypowiedzeniu umowy o pracę. Wówczas pracownik nie musi wykonywać pracy. Mimo to, pracodawca nadal musi płacić pracownikowi wynagrodzenie, aż do zakończenia upływu okresu wypowiedzenia.
Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron jest to forma rozwiązania umowy o pracę najbardziej elastyczna i swobodna, gdyż rozwiązanie umowy w tym trybie nie wymaga upływu okresu wypowiedzenia - umowa może ale nie musi zostać rozwiązana po upływie okresu wypowiedzenia (czyli oczekiwania na zakończenie umowy o pracę). Strony wspólnie podejmują decyzję w zakresie daty zakończenia obowiązywania umowy o pracę. Zwykle więc, w wyniku porozumienia stron, umowa o pracę ulega rozwiązaniu po kilku dniach od podpisania porozumienia, a nawet może nastąpić w dniu jego podpisania.
Propozycja rozwiązania umowy o pracę przez pracownika wymaga wyczucia, taktu, a nawet strategicznego myślenia. Pracownik powinien rozważyć, czy pracodawca byłby chętny rozwiązać umowę o pracę za porozumieniem stron, czy takie sytuacje zdarzały się w firmie w ostatnim czasie itd. Jeśli nie, lepiej od razu wręczyć pracodawcy wypowiedzenie rozwiązania umowy o pracę.
Stosunek pracy polega bowiem na wzajemnym zaufaniu. Jeśli pracodawca nie byłby chętny rozwiązać umowy o pracę za porozumieniem stron, nie będąc zadowolonym z oświadczenia pracownika, może próbować uprzedzić pracownika, wręczając mu dyscyplinarne rozwiązanie umowy o pracę pod innym pretekstem np. utraty zaufania do pracownika. Pracownik ma oczywiście prawo zaskarżyć do sądu takie dyscyplinarne rozwiązanie umowy o pracę, jeśli według niego nie polega ono na prawdzie i wówczas to sąd oceni, czy rzeczywiście pracodawca miał podstawy do dyscyplinarnego rozwiązania umowy o pracę. Postępowanie sądowe generuje jednak spore koszty i pochłania dużo czasu, co można starać się uniknąć zawczasu, zagrywając według obranej strategii.
Jeśli więc pracownik stwierdzi, że jest szansa na porozumienie z pracodawcą, może dostarczyć przełożonemu albo innej osobie, odpowiedzialnej w zakładzie pracy za procesy zatrudnienia i zwolnień w firmie (według zwyczaju panującego w danym zakładzie pracy) swoje oświadczenie z prośbą o rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron:
Pracodawca podejmuje decyzję, czy chce rozwiązać z pracownikiem umowę na mocy porozumienia stron. Jeśli uzna, że jest to dla niego korzystne rozwiązanie, ustali z pracownikiem warunki zakończenia umowy i przekaże pracownikowi do podpisania porozumienie o rozwiązaniu umowy o pracę, zawierające wszystkie ustalone wspólnie z pracownikiem warunki rozstania. Jeśli pracodawca uzna, że nie chce przystać na rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron, odmówi jego podpisania, a pracownik będzie mógł złożyć wypowiedzenie umowy o pracę, respektując okres wypowiedzenia, uzależniony od rodzaju umowy oraz stażu pracy u danego pracodawcy (patrz pkt. I niniejszego przewodnika prawnego).
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia jest jednostronnym oświadczeniem pracownika o jego decyzji zakończenia stosunku pracy, w trybie natychmiastowym, z powodu nagannego zachowania pracodawcy w stosunku do pracownika.
Naganne zachowania pracodawcy, usprawiedliwiające rozwiązanie przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia, w trybie natychmiastowym, to:
1/ brak przeniesienia pracownika na inne stanowisko, mimo szkodliwego wpływu wykonywanej pracy na obecnym stanowisku na zdrowie pracownika, potwierdzone orzeczeniem lekarskim;
2/ dopuszczanie się przez pracodawcę ciężkiego naruszania podstawowych obowiązków pracowniczych m.in. powtarzające się niewypłacanie pracownikowi wynagrodzenia, nieprzeciwdziałanie dyskryminacji w zakładzie pracy, niezapewnianie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy (BHP), konsekwentne niestosowanie obiektywnych i sprawiedliwych kryteriów oceny pracowników i wyników ich pracy itd.
Tylko wówczas, gdy pracodawca dopuścił się jednego z wyżej wskazanych zachowań, pracownik może złożyć oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia, w trybie natychmiastowym. W razie bowiem wątpliwości, pracodawca może wystąpić do sądu pracy. Nieuzasadnione rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia bądź rozwiązanie umowy w trybie natychmiastowym bez prawdziwych przyczyn rozwiązania umowy, sąd może przekształcić w rozwiązanie umowy o pracę z koniecznością zachowania okresu wypowiedzenia. Wówczas sąd może zobowiązać pracownika do zapłacenia pracodawcy odszkodowania za okres wypowiedzenia, którego pracownik bezzasadnie nie zachował.
Czy wiesz, że... Rozwiązanie umowy o pracę w trybie natychmiastowym jest rozwiązaniem wyjątkowym. Co do zasady każda umowa o pracę powinna być rozwiązana za wypowiedzeniem, po upływie okresu wypowiedzenia. Okoliczności, w których można rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia są zatem wyjątkiem.
Rozwiązanie umowy przez pracownika bez wypowiedzenia powinno być sporządzone na piśmie oraz musi być bardzo dobrze uzasadnione. Pracownik może doręczyć swoje oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę bezpośrednio do rąk przełożonego albo innej osoby, odpowiedzialnej w zakładzie pracy, za proces zatrudnienia i zwolnień w firmie (według zwyczaju panującego w danym zakładzie pracy) i jednocześnie, może uzyskać jego podpis na kopii złożonego oświadczenia. Pracownik może również doręczyć pracodawcy swoje oświadczenie pocztą tradycyjną, np. listem poleconym, za poświadczeniem odbioru, co stanowi dla niego dowód doręczenia dokumentu.
Jeżeli pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika, pracownik może domagać się odszkodowania od pracodawcy w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Jeśli pracodawca nie chce takiego wynagrodzenia wypłacić, pracownik może zwrócić się ze swoim żądaniem do sądu pracy. W trakcie postępowania sądowego pracownik będzie musiał dowodzić wystąpienie ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec niego.
Przed zakończeniem wykonywania pracy, pracownik może skorzystać z pozostałego urlopu wypoczynkowego, jaki mu przysługuje u pracodawcy. Jeśli pracownik nie wykorzysta całego zaległego urlopu wypoczynkowego, pracodawca powinien wypłacić pracownikowi ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. W praktyce jednak, w sporej części firm, pracodawcy obligują pracowników, będących w okresie wypowiedzenia, do wykorzystania urlopów wypoczynkowych.
Pracownik powinien również rozliczyć się z pracodawcą z powierzonego mu mienia tj. zdać telefon służbowy, samochód służbowy, komputer służbowy, wszelką dokumentację, jaka należy do pracodawcy itd.
Po zakończeniu umowy o pracę, pracodawca jest obowiązany niezwłocznie wydać pracownikowi świadectwo pracy. Obowiązek ten wynika z mocy prawa. Pracodawca nie może uzależnić wykonania swojej powinności od przedłożenia przez pracownika wniosku o jego wydanie.
Reasumując, jeśli Twój pracodawca nie jest zadowolony z powodu Twojego odejścia, najprawdopodobniej rozstaniecie się po upływie okresu wypowiedzenia, w następstwie złożonego przez Ciebie oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę. Jeśli natomiast pracodawca może i chce pójść Ci na rękę, możecie rozstać się niezależnie od upływu okresu wypowiedzenia (nawet następnego dnia po podpisaniu porozumienia stron o rozwiązaniu umowy o pracę) albo po upływie okresu wypowiedzenia (w zależności od ustaleń stron) - w ramach porozumienia.
Jeśli natomiast pracodawca uchybił jakiemuś ważnemu i ciążącemu na nim obowiązkowi, umowa o pracę może zostać rozwiązana przez Ciebie w trybie natychmiastowym, bez konieczności wykonywania pracy w okresie wypowiedzenia - jednakże istnieje ryzyko, że pracodawca będzie negował fakt niewywiązywania się ze swoich obowiązków pracodawcy przed sądem pracy, wobec czego tego typu rozwiązanie zakłada ryzyko ewentualnego procesu sądowego, konieczność poświęcenia czasu i kosztów z tym związanych, a nawet konieczności zapłacenia odszkodowania - jeśli sąd uzna przyczyny natychmiastowego rozwiązania umowy o pracę za nieusprawiedliwione lub nieistniejące.
Niewątpliwie więc, najbezpieczniejszą formą rozwiązania umowy o pracę jest jej zakończenie w wyniku złożenia wypowiedzenia, co spowoduje rozwiązanie umowy o pracę po upływie okresu wypowiedzenia. Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron jest możliwe, jeśli obie strony umowy wyrażą na to zgodę. Rozwiązanie umowy o pracę przez pracownika w trybie natychmiastowym łączy ze sobą opisane wyżej ryzyko procesu sądowego.