Umowa o pracę

Co to jest umowa o pracę?

W ramach umowy o pracę pracownik zobowiązuje się wykonywać pracę na rzecz pracodawcy, w miejscu i w czasie wskazanym przez pracodawcę, podporządkowując się jego poleceniom, a pracodawca zobowiązuje się w zamian za wykonaną pracę płacić mu wynagrodzenie oraz dostarczać pracy do wykonania, której przebieg pracodawca nadzoruje. W umowie o pracę zostaną określone prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika.

Jakie są różne rodzaje umowy o pracę?

Można wyróżnić następujące rodzaje umowy o pracę:

• umowa o pracę na okres próbny: praca trwa przez okres próbny, po upływie którego pracownik i pracodawca podejmują decyzję, czy chcą zawrzeć umowę o pracę na czas określony albo na czas nieokreślony;
• umowa o pracę na czas określony albo na czas nieokreślony: praca trwa przez okres czasu, na jaki została zawarta (umowa o pracę na czas określony) albo do momentu jej wypowiedzenia albo przejścia pracownika na emeryturę (umowa o pracę na czas nieokreślony);
• umowa o pracę zdalną: umowa, która będzie wykonywana poza siedzibą pracodawcy, w ustalonym przez strony miejscu (np. miejscu zamieszkania pracownika), przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość (wideokonferencje, e-mail itd.) - praca zdalna zastąpiła dotychczasową telepracę;
• umowa o pracę z młodocianym: pracownikiem jest osoba nie mająca jeszcze 18 lat. Pracodawca zawiera umowę o pracę z młodocianym w celu przygotowania zawodowego albo w celu wykonywania pracy lekkiej.
  

Jaka jest najpopularniejsza umowa o pracę?

Najpopularniejszym rodzajem umowy o pracę jest umowa o pracę na czas nieokreślony. Dzieje się tak, gdyż umowa o pracę na czas określony może być zawarta tylko 3 razy z tym samym pracownikiem na to samo stanowisko i nie może trwać dłużej niż 33 miesięce - przekroczenie tego terminu oznacza automatyczne przekształcenie się umowy na czas określony w umowę na czas nieokreślony, z mocy prawa.

Przed zawarciem umowy o pracę na czas nieokreślony albo umowy o pracę na czas określony strony mogą, ale nie muszą, zawrzeć umowę na czas próbny, która może trwać do 3 miesiący.

Jaka jest różnica pomiędzy umową o pracę, umową zlecenie, umową o dzieło a umową o świadczenie usług?

Zarówno umowa o pracę, umowa zlecenie, umowa o dzieło, jak i umowa o świadczenie usług mają na celu wykonanie jakiejś pracy przez jedną stronę umowy dla drugiej, za wynagrodzeniem.

Główna różnica polega na tym, że w ramach umowy o pracę pracownik wykonuje polecenia pracodawcy, na podstawie instrukcji pracodawcy, w miejscu i w czasie wskazanym przez pracodawcę, pod nadzorem pracodawcy (stosunek podporządkowania). Umowa zlecenie, umowa o dzieło oraz umowa o świadczenie usług to umowy, w ramach których również wykonywane są określone czynności dla drugiej strony umowy za wynagrodzeniem, ale sposób ich wykonywania obiera sam wykonujący te czynności, a nie zlecający ich wykonanie. Umowa zlecenie to wykonywanie powtarzających się i prostych czynności, których rezultat (efekt) jest mniej ważny - zapłata wynagrodzenia nastąpi niezależnie od tego, czy czynności zostaną wykonane w czasie wskazanym w umowie, czy nie np. rozdawanie ulotek branżowych, nauka pływania itd. Umowa o dzieło polega na wykonaniu (a więc osiągnięciu rezultatu) dzieła, które ma charakter samoistny i kreatywny, co odróżnia się od innych rezultatów pracy np. wykonanie rzeźby, stworzenie strony internetowej itd. Umowa o świadczenie usług to wykonywanie powtarzających się usług, często są to usługi handlowe między przedsiębiorcami np. budownictwo, szkolenia, doradztwo itd.

Czy wydanie umowy o pracę jest obowiązkowe?

Tak. Pisemna umowa o pracę potwierdza wzajemne uprawnienia i obowiązki stron. Jeśli jednakże pracodawca nie zawarłby z pracownikiem umowy na piśmie, powinien on, przed dopuszczeniem pracownika do wykonywania pracy, potwierdzić najważniejsze warunki pracy na piśmie.

Co to jest minimalne wynagrodzenie?

Minimalne wynagrodzenie za pracę jest regulowane przez rząd co roku odpowiednimi przepisami i obowiązuje w całym kraju. W razie ustalenia niższej kwoty za wykonywanie pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, pracownik może żądać od pracodawcy wyrównania do wysokości minimalnego wynagrodzenia.

Minimalne miesięczne wynagrodzenie za pracę w 2024 r. wynosi: 4242 zł brutto (od 1.01.2024 r. do 30.06.2024 r.) oraz 4300 zł brutto (od 01.07.2024 r. do 31.12.2024 r.). Minimalna stawka godzinowa w 2024 r. wynosi: 27,70 zł brutto (od 1.01.2024 r. do 30.06.2024 r.) oraz 28,10 zł brutto (od 1.07.2024 r. do 31.12.2024 r.).

Czego nie należy robić w razie zatrudnienia?

Zabronione jest zawieranie umowy cywilnoprawnej (umowa zlecenie, umowa o dzieło oraz umowa o świadczenie usług) w zastępstwie umowy o pracę. Gdyby pracodawca zawarł z pracownikiem umowę cywilnoprawną w zastępstwie umowy o pracę, gdy stosunek ten odpowiada wszystkim cechom umowy o pracę, tj.: podporządkowanie pracownika poleceniom i instrukcjom pracodawcy, wykonywanie pracy w miejscu i w czasie wskazanym przez pracodawcę, pod nadzorem pracodawcy, to umowa ta może zostać przekwalifikowana przez sąd w umowę o pracę z inicjatywy pracownika albo z inicjatywy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Konsekwencje przekwalifikowania umowy w umowę o pracę są bardzo kosztowne dla przedsiębiorcy i skutkują karami pieniężnymi dla niego oraz m.in. koniecznością zapłaty zaległych płatności pracownikowi np. ekwiwalentu za urlopy wypoczynkowe, dodatku do wynagrodzenia za wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych lub godzinach nocnych, a także konieczność opłacenia wszystkich nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne za okres ostatnich 5 lat dla wszystkich pracowników będących w podobnej sytuacji - może to się równać upadłością przedsiębiorcy. Więcej na temat porównania umowy o pracę i umów cywilnoprawnych znajduje się w przewodniku prawnym.

Jakie są wymogi zawarcia umowy o pracę?

Zanim pracodawca dopuści nowego pracownika do pracy musi uzyskać orzeczenie lekarskie, stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku, zaś pracownik musi odbyć szkolenie BHP. Koszt takich badań jak i szkolenia pokrywa pracodawca.

Kto może zawrzeć umowę o pracę?

Umowę o pracę zawiera pracodawca z pracownikiem. Pracodawcą może być każdy podmiot, zarówno osoba fizyczna (prywatna), jak i podmiot zorganizowany (np. przedsiębiorca indywidualny, spółka handlowa, stowarzyszenie, fundacja, podmiot publiczny itd.). Pracownikiem może być jedynie osoba fizyczna (prywatna), która osiągnęła pełnoletność (ukończyła 18 lat), a w niektórych sytuacjach również osoba młodsza, za zgodą rodzica.

Kto nie może zawrzeć umowy o pracę?

Pracownikiem nie może być osoba, która ma mniej niż 15 lat. Pracownik który nie jest jeszcze pełnoletni powinien posiadać zgodę rodzica.

Praca osób, które nie ukończyły 15 lat jest zakazana - wyjątek stanowi działalności kulturalna, artystyczna, sportowa i reklamowa, w której wyjątkowo można dopuścić do pracy dziecko, które nie ukończyło jeszcze 15 roku życia.

Jaki jest okres trwania umowy o pracę?

Umowę o pracę można zawrzeć na:

• okres próbny (do 3 miesięcy);
• na czas określony (tylko 3 razy z tym samym pracownikiem na to samo stanowisko i nie dłużej niż 33 miesięce);
• na czas nieokreślony (bez limitu czasowego, do momentu przejścia na emeryturę przez pracownika albo wcześniejszego wypowiedzenia umowy).

Co należy zrobić po sporządzeniu umowy o pracę?

Umowa o pracę powinna być zawarta na piśmie w 2 egzemplarzach. Każda ze stron uzyska jeden egzemplarz umowy, podpisany odręcznie przez obie strony. Jeśli jednak pracodawca nie zawarł z pracownikiem umowy w formie pisemnej, powinien on, przed dopuszczeniem pracownika do wykonywania pracy, potwierdzić najważniejsze warunki pracy na piśmie.

W przypadku gdy pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy i zatrudnia co najmniej 50 pracowników warunki wynagradzania powinny być przez niego określone w Regulaminie Wynagradzania, natomiast wszelkie zasady, dotyczące organizacji i porządku w procesie pracy w firmie oraz związane z tym prawa i obowiązki pracowników i pracodawcy, pracodawca powinien zawrzeć w Regulaminie Pracy.

Czy konieczne jest notarialne poświadczenie umowy o pracę?

Nie. Umowę o pracę sporządza się na piśmie. Oznacza to, że forma aktu notarialnego nie jest wymagana dla ważności umowy o pracę.

Jakie są koszty sporządzenia umowy o pracę?

Samo zawarcie umowy o pracę nie wiąże się z żadnymi kosztami. Pracodawca będzie ponosić koszty zatrudnienia dopiero w wyniku wykonywania przez pracownika pracy (składki na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, podatki).

Jak wygląda wypłata wynagrodzenia w ramach umowy o pracę?

Każdy pracodawca płaci pracownikowi wynagrodzenie zasadnicze za wykonaną pracę, ewentualnie dodatkowe składniki wynagrodzenia (premie, prowizje, dodatki itd.), opłaca składki na ubezpieczenia społeczne (ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe), ubezpieczenie zdrowotne, fundusz świadczeń socjalnych (jeśli zatrudnia więcej niż 50 pracowników) oraz podatek dochodowy.

Minimalna wysokość wynagrodzenia zasadniczego brutto nie może być niższa niż minimalne wynagrodzenie za pracę ogłaszane co roku przez rząd, które w II połowie 2024 r. wynosi 4300 zł (od 01.07.2024 r.). W I połowie 2024 r. minimalne wynagrodzenie brutto za pracę wynosiło 4242 zł brutto (od 1.01.2024 r. do 30.06.2024 r.). Minimalna stawka godzinowa stanowi: 28,10 zł brutto (od 1.07.2024 r.). W I połowie 2024 r. minimalna stawka godzinowa wynosiła 27,70 zł brutto (od 1.01.2024 r. do 30.06.2024 r.).

Wynagrodzenie netto to kwota, którą pracownik otrzyma po opłaceniu przez pracodawcę ubezpieczeń i podatków. Wynagrodzenie zasadnicze płatne raz w miesiącu wypłaca się z dołu, nie później niż w ciągu pierwszych 10 dni następującego miesiąca kalendarzowego, przelewem bankowym na konto, wskazane przez pracownika lub gotówką (jeśli pracownik wystąpił z wnioskiem do pracodawcy).

Co powinna zawierać umowa o pracę?

Umowa o pracę powinna zawierać w szczególności:

• określenie stron umowy;
• nazwę umowy;
• datę zawarcia umowy;
• termin rozpoczęcia pracy;
• rodzaj wykonywanej pracy;
• miejsce wykonywania pracy;
• wysokość wynagrodzenia;
• wymiar czasu pracy (pełny etat lub niepełny etat);
• system czasu pracy (tzn. ilość godzin pracy dziennej i tygodniowej);
• podpisy stron.

Dodatkowo można również zawrzeć w umowie:

• klauzulę o zakazie konkurencji: pracownik nie będzie mógł wykonywać podobnych czynności, jakie wykonuje dla pracodawcy, wobec innych, konkurencyjnych firm;
• klauzulę o obowiązku zachowania poufności: pracownik zachowa w tajemnicy czynności i wiadomości, z którymi zapoznał się podczas wykonywania pracy;
• klauzulę o ochronie mienia powierzonego: mienie pracodawcy, które udostępnia pracownikowi w celu wykonywania pracy np. komputer, telefon służbowy, samochód itd.;
• klauzulę o zakazie publicznych oświadczeń prasowych: pracownik nie może wypowiadać się w prasie na tematy dotyczące interesów pracodawcy.

Jakie przepisy mają zastosowanie do umowy o pracę?

Przepisy dotyczące zawierania umowy o pracę są uregulowane w art. 25 i następne Kodeksu Pracy.

Stawka miesięcznego wynagrodzenia za pracę w 2024 r. wynika z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 września 2023 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2024 r.

Niniejsza umowa o pracę uwzględnia m.in. wymagania dyrektywy unijnej Dz. Urz. UE L z 2019 r. Nr 186, s. 105 (zwana: dyrektywa 2019/1152/UE).

Jak edytować wzór?

Wypełnij formularz. Dokument jest redagowany na Twoich oczach w miarę podawania odpowiedzi.

Po zakończeniu, otrzymujesz go w formacie Word i PDF. Możesz go edytować i wykorzystać ponownie.