Kobiecie w zaawansowanej ciąży i po urodzeniu dziecka przysługuje przerwa od wykonywania pracy, która trwa co najmniej rok. Także ojcu dziecka przysługuje urlop z okazji przyjścia na świat jego dziecka. Poniżej przyjrzymy się wszystkim urlopom z okazji urodzenia się dziecka, prześledzimy wymiary poszczególnych urlopów, przysługujące w ich ramach zasiłki oraz procedurę wnioskowania o ich uzyskanie, a także omówimy możliwość podziału urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego i wychowawczego pomiędzy oboje rodziców.
Rodzice mają dość dużą swobodę w organizacji, zarówno urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego, wychowawczego, jak też ojcowskiego. Matka nie ma obowiązku wykorzystywania całego urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego i wychowawczego na opiekę nad dzieckiem. Może ten czas wykorzystać częściowo, a resztę przekazać do wykorzystania ojcu dziecka albo zrezygnować z reszty i powrócić do pracy.
Urlop macierzyński można rozpocząć co najmniej na dwa tygodnie i nie więcej niż 6 tygodni przed datą przewidywanego porodu. Po porodzie przysługuje urlop macierzyński niewykorzystany przed porodem, aż do wyczerpania wymiaru przewidzianego w kodeksie pracy, w zależności od liczby urodzonych dzieci przy jednym porodzie, tj.:
Za okres urlopu macierzyńskiego pracownica otrzymuje zasiłek macierzyński w wysokości 100% wynagrodzenia (pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne tj. 13,71% do miesiąca, w którym podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe osiągnęła 30-krotność prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok, a następnie 2,45%) lub 80% wynagrodzenia (pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne), jeśli zdecyduje się kontynuować nieobecność w ramach urlopu rodzicielskiego, a wniosek o kontynuację złoży najpóźniej 21 dni po porodzie.
Urlop rodzicielski przysługuje po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego. Jego długość zależy od ilości dzieci urodzonych przez kobietę podczas jednego porodu, tj.:
Pracownica może go podzielić maksymalnie na 4 części, przy czym długość każdej części urlopu rodzicielskiego nie powinna być krótsza niż 8 tygodni.
Jeśli najpóźniej 21 dni po porodzie złoży wniosek o kontynuowanie nieobecności po odbyciu urlopu macierzyńskiego, w ramach urlopu rodzicielskiego, będzie pobierać zasiłek macierzyński za cały okres nieobecności w wysokości 80% wynagrodzenia (pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne tj. 13,71% do miesiąca, w którym podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe osiągnęła 30-krotność prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok, a następnie 2,45%).
W sytuacji braku złożenia wniosku w tym terminie, w sytuacji urodzenia 1 dziecka, za okres urlopu rodzicielskiego przysługuje pracownicy zasiłek macierzyński w wysokości 100% wynagrodzenia (pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne) za pierwsze 6 tygodni urlopu rodzicielskiego i 60% wynagrodzenia (pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne) za pozostałe 26 tygodni urlopu rodzicielskiego.
W sytuacji urodzenia większej ilości dzieci przy jednym porodzie, za okres pierwszych 8 tygodni pracownica będzie otrzymywać zasiłek macierzyński w wysokości 100% wynagrodzenia (pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne), a za resztę urlopu macierzyńskiego 60% wynagrodzenia (pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne).
Czy wiesz, że ...
W związku z art. 5 nowej dyrektywy unijnej nr 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r., możliwe będzie obowiązkowe wydłużenie urlopu rodzicielskiego dla ojców do 2 miesięcy - Polska ma czas na transpozycję tej dyrektywy do 3 sierpnia 2022 r. Obecnie trwają prace nad nowelizacją przepisów.
Urlop wychowawczy przysługuje po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, w wymiarze do 36 miesięcy. Można z niego skorzystać przed ukończeniem przez dziecko 6 roku życia. Jest udzielany nie więcej niż w 5 częściach. Liczbę części urlopu ustala się w oparciu o liczbę złożonych wniosków o udzielenie urlopu. Podczas urlopu wychowawczego rodzicowi przysługuje zasiłek rodzinny, jeśli spełnia warunek dochodowy oraz dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem.
Zasiłek rodzinny ma na celu częściowe pokrycie wydatków na utrzymanie dziecka. Przysługuje on rodzicom, jednemu z rodziców albo opiekunowi prawnemu lub faktycznemu dziecka, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 674,00 zł. Wysokość zasiłku rodzinnego wynosi miesięcznie 95,00 zł (dziecko do 5 lat), 124,00 zł (dziecko od 5 do 6 lat).
Dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego wynosi 400 zł miesięcznie, niezależnie od liczby dzieci pozostających pod opieką. Przysługuje on matce lub ojcu, opiekunowi prawnemu dziecka albo opiekunowi faktycznemu dziecka, uprawnionemu do urlopu wychowawczego (jeśli przed tym urlopem byli zatrudnieni co najmniej przez 6 miesięcy), nie dłużej jednak niż przez okres 24 miesięcy kalendarzowych (1 dziecko), 36 miesięcy kalendarzowych (więcej niż 1 dziecko), 72 miesięcy kalendarzowych (dziecko niepełnosprawne). Jeżeli rodzice lub opiekunowie prawni dziecka korzystają równocześnie z urlopu wychowawczego, przysługuje im tylko jeden dodatek.
Ojcu dziecka przysługuje urlop ojcowski w wymiarze 2 tygodni kalendarzowych, które może wykorzystać w dowolnym czasie, do ukończenia przez dziecko 24 miesięcy życia. Pobiera wówczas zasiłek macierzyński w wysokości 100% swojego wynagrodzenia (pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne).
Ponadto, rodzice mogą skorzystać z urlopu okolicznościowego w wymiarze 2 dni, za które zachowują prawo do wynagrodzenia, na konieczność załatwienia formalności związanych z przyjściem na świat dziecka. Ojciec dziecka może więc skorzystać z 16 dni kalendarzowych urlopu po przyjściu na świat jego dziecka. Matka dziecka nie może dzielić urlopu ojcowskiego z ojcem dziecka. Przysługuje on wyłącznie ojcu.
Przykład:
Bliźniaki urodziły się 3 listopada 2019 r. Ojciec dziecka skorzystał z 2 dni urlopu okolicznościowego, aby spędzać z matką dzieci i dziećmi czas w szpitalu i jednocześnie zarejestrować ich urodzenie w urzędzie stanu cywilnego. Od dnia 5 listopada do 18 listopada 2019 przebywał na urlopie ojcowskim. Za dwa dni urlopu okolicznościowego uzyskał wynagrodzenie od pracodawcy, a za 14 dni urlopu ojcowskiego uzyskał zasiłek macierzyński w wysokości 100% swojego wynagrodzenia (pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne).
Pracodawca może wymagać od pracownicy poinformowania go na piśmie o dacie rozpoczęcia korzystania z urlopu macierzyńskiego, na podstawie reguł wynikających z praktyki stosowanej u danego pracodawcy albo przepisów zawartych w regulaminie pracy.
Pracownik powinien poinformować pracodawcę o chęci skorzystania również z urlopu rodzicielskiego, składając wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego najpóźniej 21 dni po porodzie, jeśli chce pobierać przez cały rok swojej nieobecności 80% wynagrodzenia (pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne).
Przykład:
12 lutego 2018 r. pracownica złożyła wniosek o przyznanie urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze 20 tygodni i rodzicielskiego w pełnym wymiarze 32 tygodni, rozpoczynając urlop na 4 tygodnie przed planowaną datą porodu, dołączając zaświadczenie lekarskie wskazujące prognozowaną datę porodu dnia 10 marca 2018 r. Poród odbył się 1 marca 2018 r. Za cały okres nieobecności tj. od dnia 12 lutego 2018 r. do dnia 10 lutego 2019 r. (52 tygodnie) będzie otrzymywać co miesiąc 80 % wysokości wynagrodzenia (pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne).
Jeśli po terminie 21 dni po porodzie pracownik podejmie jednak decyzję, że skorzysta również z urlopu rodzicielskiego, powinien złożyć wniosek pracodawcy, najpóźniej 21 dni przed rozpoczęciem urlopu rodzicielskiego. Wówczas, zakładając że przyszło na świat tylko jedno dziecko, będzie otrzymywał zasiłek macierzyński w wysokości:
Przykład:
Jeśli pracownica, która urodziła dziecko 1 marca 2018 r. złożyła wniosek o przyznanie urlopu rodzicielskiego później niż 21 dni po porodzie np. 27 marca 2018 r., nie może skorzystać z zasiłku w wysokości 80 % za cały okres urlopu. Zakładają, że złożyła wniosek o skorzystanie z urlopu macierzyńskiego 12 lutego 2018 r., za okres od dnia 12 lutego 2018 r. do dnia 1 lipca 2018 r. (20 tygodni) będzie otrzymywać zasiłek macierzyński w wysokości 100 % wysokości wynagrodzenia (pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne), następnie za okres od dnia 2 lipca 2018 r. do dnia 12 sierpnia 2018 r. (6 tygodni) będzie otrzymywać zasiłek macierzyński za rozpoczęty urlop rodzicielski w wysokości 100% wysokości wynagrodzenia (pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne), a następnie, za okres od dnia 13 sierpnia 2018 r. do dnia 10 lutego 2019 r. (26 tygodni) będzie otrzymywać zasiłek macierzyński za okres pozostałych tygodni urlopu rodzicielskiego w wysokości 60% wysokości wynagrodzenia (pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne).
Pracownica może zrezygnować z korzystania z urlopu rodzicielskiego, czy to w całości, czy tylko w części, składając wniosek pracodawcy, najpóźniej 21 dni przed przystąpieniem do pracy. Jeśli pobierała zasiłek macierzyński w wysokości 80% wynagrodzenia (pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne), przysługiwać jej będzie jednorazowe wyrównanie pobranego w wysokości jedynie 80% zasiłku macierzyńskiego do wysokości 100% (pod warunkiem że ojciec dziecka nie pobierze zasiłku macierzyńskiego za okresy, z których zrezygnowała matka dziecka).
Pracownik powinien poinformować pracodawcę na piśmie o chęci skorzystania z urlopu wychowawczego, składając wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego najpóźniej 21 dni przed jego rozpoczęciem, osobiście lub wysyłając pocztą. Pracodawca nie może odmówić udzielenia tego urlopu.
Pracownik może zrezygnować z urlopu wychowawczego w każdym czasie za zgodą pracodawcy, a jeśli brak zgody, wówczas po uprzednim zawiadomieniu pracodawcy - najpóźniej na 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia pracy.
Przysługujący matce urlop macierzyński oraz rodzicielski, może być dzielony pomiędzy ojcem dziecka, po wykorzystaniu przez nią co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego po porodzie. W czasie przebywania przez ojca na urlopie macierzyńskim lub rodzicielskim, przysługuje mu prawo do zasiłku macierzyńskiego, w wysokości procentowej odpowiadającej zasiłkowi, jaki otrzymywałaby matka dziecka, który będzie obliczany od jego wynagrodzenia. Jeśli więc rodzice nie mają takiego samego wynagrodzenia, kwoty te będą inne.
Jeśli więc matka dziecka nie wykorzystała urlopu macierzyńskiego przed porodem, ojciec dziecka może skorzystać z:
Jeśli matka wykorzystała kilka tygodni przed porodem, to ojciec dziecka może wykorzystać tylko ten okres urlopu macierzyńskiego, który zostanie, po odjęciu od maksymalnej długości urlopu macierzyńskiego (np. 20 tygodni, gdy ciąża pojedyncza) tygodni wykorzystanych przez matkę przed porodem oraz 14 tygodni obowiązkowego urlopu macierzyńskiego dla matki, po porodzie.
Przykład:
Jeśli, w sytuacji urodzenia jednego dziecka, matka dziecka wykorzystała 6 tygodni urlopu macierzyńskiego przed porodem, to po porodzie musi wykorzystać pozostałe 14 tygodni urlopu macierzyńskiego i w tej sytuacji ojciec dziecka nie może skorzystać z urlopu macierzyńskiego, gdyż matka dziecka już go wyczerpała (20 tygodni).
Jeśli, w sytuacji urodzenia jednego dziecka, matka dziecka wykorzystała przed porodem tylko 2 tygodnie urlopu macierzyńskiego, po porodzie musi wykorzystać 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, to resztę, czyli 4 tygodnie będzie mógł wykorzystać ojciec dziecka.
Odpowiednio ma to zastosowanie w sytuacji urodzenia większej ilości dzieci przy jednym porodzie, na przykład jeśli matka trojaczków wykorzystała przed porodem 6 tygodni urlopu macierzyńskiego, po porodzie musi wykorzystać co najmniej 14 tygodni, a resztę, czyli 13 tygodni może wykorzystać ojciec dziecka.
Rodzice dziecka mogą podzielić urlop rodzicielski między siebie. Mogą również wykorzystać go jednocześnie pod warunkiem, że suma tych urlopów nie przekroczy 32 tygodni (1 dziecko) i 34 tygodni (więcej niż 1 dziecko). Żadna z części urlopu rodzicielskiego nie może być krótsza niż 8 tygodni, z wyjątkiem pierwszej części urlopu rodzicielskiego, która nie może być krótsza niż 6 tygodni. Urlop rodzicielski nie powinien być udzielony w więcej niż 4 częściach, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej.
Wyjątek stanowi 16 tygodni urlopu rodzicielskiego, które mogą być wykorzystane w późniejszym terminie, nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia.
Przykład:
Bliźniaki urodziły się 3 listopada 2019 r. Matka bliźniaków złożyła wniosek o wykorzystanie również urlopu rodzicielskiego, bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego. Wykorzystała 6 tygodni urlopu macierzyńskiego przed porodem tj. od 23 września do 2 listopada 2019 i 14 tygodni urlopu macierzyńskiego po porodzie tj. do 9 lutego 2020. Następnie wróciła do pracy, a pozostały urlop macierzyński, w wysokości 11 tygodni wykorzystał ojciec dziecka tj. od 10 lutego do 26 kwietnia 2020. Matka dziecka zdecydowała się wykorzystać tylko 20 tygodni urlopu rodzicielskiego od dnia 27 kwietnia do 6 września 2020, a resztę pozostawiła do dyspozycji ojcu dziecka. Ponieważ był to okres wakacyjny, ojciec dziecka zdecydował się wykorzystać 14 tygodni pozostałego urlopu rodzicielskiego jednocześnie z matką dziecka, od dnia 1 czerwca do dnia 6 września 2020, gdyż od początku września ich dziecko zakwalifikowało się do żłobka. W okresie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, każda z tych osób, która przebywała na urlopie, pobierała zasiłek macierzyński w wysokości 80% swojego wynagrodzenia (pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne).
Rodzice mogą dzielić między siebie również urlop wychowawczy, przy czym każdemu z nich przysługuje co najmniej 1 miesiąc tego urlopu. Jeden rodzic nie może więc wykorzystać całego, 36-miesięcznego urlopu wychowawczego, jeśli drugi rodzic żyje i przysługuje mu pełna władza rodzicielska.
Rodzice lub opiekunowie dziecka mogą jednocześnie korzystać z urlopu wychowawczego, pod warunkiem, że suma ich urlopów nie przekroczy 36 miesięcy.
Urlop macierzyński, rodzicielski oraz wychowawczy rodzice dziecka mogą dzielić między sobą. Pierwszy urlop na dziecko to urlop macierzyński. Jego długość zależy od ilości dzieci urodzonych przy jednym porodzie. W przypadku urodzenia 1 dziecka przysługuje maksymalnie 20 tygodni, 2 dzieci: 31 tygodni, 3 dzieci: 33 tygodnie, 4 dzieci: 35 tygodni, a 5 lub więcej dzieci: 37 tygodni. Pracownica powinna wykorzystać co najmniej 14 tygodni po porodzie, jeśli resztę wykorzysta ojciec dziecka. Kolejny urlop to urlop rodzicielski, który wynosi 32 tygodnie lub 34 tygodnie (więcej niż 1 dziecko przy jednym porodzie). Można go podzielić maksymalnie na 4 części, przy czym długość każdej części urlopu rodzicielskiego nie powinna być krótsza niż 8 tygodni. Kolejny urlop to urlop wychowawczy, trwający do 36 miesięcy, który może być podzielony na maksymalnie 5 części.
Za urlop macierzyński i rodzicielski, pracownica albo ojciec dziecka otrzymują zasiłek macierzyński, który wynosi, według ich wyboru: 100% wynagrodzenia (pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne) przez 26 tygodni (jedno dziecko) oraz 60% przez kolejne 26 tygodni, albo przez cały rok (52 tygodnie) łącznego urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego 80% wynagrodzenia (pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne). Podczas urlopu wychowawczego pracownik może uzyskiwać zasiłek rodzinny w wysokości 95 zł miesięcznie (w sytuacji opieki nad dzieckiem do 5 lat, jeśli dochód w jej rodzinie, w przeliczeniu na każdą osobę nie przekracza 674 zł) oraz dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem, który wynosi 400 zł.
Urlop ojcowski przysługuje tyko i wyłącznie ojcu dziecka. Pracownica nie może go wykorzystać zamiast ojca. Wynosi on 14 tygodni, za które mężczyzna otrzymuje zasiłek macierzyński w wysokości 100% wynagrodzenia (pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne). Ponadto, rodzicom przysługuje również 2 dni płatnego urlopu okolicznościowego z okazji urodzenia się ich dziecka, które służą do załatwienia formalności związanych z przyjściem na świat ich potomstwa np. zarejestrowanie jego urodzenia w urzędzie miasta.
Poniżej prezentujemy krótkie podsumowanie graficzne:
| Rodzaj urlopu: | Długość trwania urlopu: | Wysokość świadczenia pieniężnego: |
|
URLOP MACIERZYŃSKI (1 dziecko) |
20 tygodni
|
|
|
URLOP MACIERZYŃSKI (2 dzieci) |
31 tygodni
|
|
|
URLOP MACIERZYŃSKI (3 dzieci) |
33 tygodnie
|
|
|
URLOP MACIERZYŃSKI (4 dzieci) |
35 tygodni
|
|
|
URLOP MACIERZYŃSKI (5 lub więcej dzieci) |
37 tygodni
|
|
|
URLOP RODZICIELSKI (1 dziecko) |
32 tygodni (po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego); |
|
|
URLOP RODZICIELSKI (więcej niż 1 dziecko) |
34 tygodni (po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego); |
|
| URLOP WYCHOWAWCZY | 36 miesięcy po wykorzystaniu urlopu rodzicielskiego (do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia); |
|
| URLOP OJCOWSKI |
2 dni urlopu okolicznościowego z okazji przyjścia na świat dziecka/dzieci; możliwość skorzystania z niewykorzystanego przez matkę dziecka/dzieci urlopu macierzyńskiego (po wykorzystaniu przez nią co najmniej 14 tygodni po porodzie) lub rodzicielskiego. |
|