Kobiecie w zaawansowanej ciąży i po urodzeniu dziecka przysługuje przerwa od wykonywania pracy w ramach urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego i wychowawczego. Również ojcu dziecka przysługuje urlop z okazji przyjścia na świat jego dziecka, urlop ojcowski, jak też urlop rodzicielski, urlop wychowawczy, a nawet przejęcie części urlopu macierzyńskiego, którego nie wykorzysta matka dziecka. Poniżej przyjrzymy się wszystkim urlopom z okazji urodzenia się dziecka, prześledzimy wymiary poszczególnych urlopów, wysokości zasiłków oraz procedurę wnioskowania o ich uzyskanie, a także omówimy możliwość dzielenia przez rodziców urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego i wychowawczego.
Czy wiesz, że...
26 kwietnia 2023 r. weszła w życie ustawa, wdrażająca dyrektywę unijną 2019/1158 (dyrektywa work life balance), która m.in.
- wydłużyła długość urlopu rodzicielskiego o 9 tygodni;
- wydłużyła wymiar zasiłku, przysługującego w ramach urlopu rodzicielskiego: z 80% na 81,5% (dla pracowników, którzy złożyli wniosek o odbycie urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego) i z 60% na 70% (dla pracowników, którzy nie złożyli wniosku o wymiar 81,5% i pobierali w trakcie urlopu macierzyńskiego zasiłek w wysokości 100% wynagrodzenia);
- przyznała uprawnienia do wyłącznego 9-tygodniowego urlopu rodzicielskiego dla każdego z pracowników - rodziców, których nie mogą się zrzec lub przekazać sobie wzajemnie.
Rodzice mają dość dużą swobodę w organizacji zarówno swojego urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego, wychowawczego, jak też ojcowskiego. Matka nie ma obowiązku wykorzystywania całego urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego i wychowawczego na opiekę nad dzieckiem. Może ten czas wykorzystać częściowo, a resztę przekazać do wykorzystania ojcu dziecka albo zrezygnować z reszty i powrócić do pracy. Ojciec dziecka również dysponuje dużą swobodą w zakresie skorzystania z tych urlopów. Reforma z 2023 r. wprowadziła jednak 9 tygodni wyłącznego urlopu rodzicielskiego, dla każdego z rodziców, które nie podlegają wymianie między sobą.
Urlop macierzyński można rozpocząć co najmniej na dwa tygodnie i nie więcej niż 6 tygodni przed datą przewidywanego porodu. Po porodzie przysługuje urlop macierzyński, niewykorzystany przed porodem, aż do wyczerpania wymiaru, przewidzianego w Kodeksie Pracy, w zależności od liczby urodzonych dzieci przy jednym porodzie, tj.:
Za okres urlopu macierzyńskiego pracownica otrzymuje zasiłek macierzyński:
Urlop rodzicielski przysługuje po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego. Jego długość zależy od ilości dzieci, urodzonych przez kobietę podczas jednego porodu, tj.:
Pracownik może skorzystać z niego jednorazowo albo podzielić go maksymalnie na 5 części. Można z niego skorzystać do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 rok życia.
W ramach odbywania urlopu rodzicielskiemu, pracownikowi przysługuje zasiłek macierzyński, w wymiarze:
Urlop wychowawczy przysługuje po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, w wymiarze do 36 miesięcy. Można z niego skorzystać przed ukończeniem przez dziecko 6 roku życia. Jest udzielany nie więcej niż w 5 częściach. Liczbę części urlopu ustala się w oparciu o liczbę złożonych wniosków o udzielenie urlopu. Podczas urlopu wychowawczego rodzicowi przysługuje dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem.
Dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego wynosi 400 zł miesięcznie, niezależnie od liczby dzieci pozostających pod opieką. Przysługuje on matce lub ojcu, opiekunowi prawnemu dziecka albo opiekunowi faktycznemu dziecka, uprawnionemu do urlopu wychowawczego (jeśli przed tym urlopem byli zatrudnieni co najmniej przez 6 miesięcy), nie dłużej jednak niż przez okres 24 miesięcy kalendarzowych (1 dziecko), 36 miesięcy kalendarzowych (więcej niż 1 dziecko), 72 miesięcy kalendarzowych (dziecko niepełnosprawne). Jeżeli rodzice lub opiekunowie prawni dziecka korzystają równocześnie z urlopu wychowawczego, przysługuje im tylko jeden dodatek.
Ojcu dziecka przysługuje urlop ojcowski w wymiarze 2 tygodni kalendarzowych, które może wykorzystać w dowolnym czasie, do ukończenia przez dziecko 12 miesięcy życia. Pobiera wówczas zasiłek macierzyński w wysokości 100% swojego wynagrodzenia (pomniejszony o składki na ubezpieczenia społeczne).
Ponadto, rodzice mogą skorzystać z urlopu okolicznościowego w wymiarze 2 dni, za które zachowują prawo do wynagrodzenia, na konieczność załatwienia formalności związanych z przyjściem na świat dziecka.
Reforma z 2023 r. wprowadziła również wyłączne 9 tygodni urlopu rodzicielskiego dla każdego z rodziców, co oznacza, że ojcu dziecka, poza urlopem ojcowskim (2 tygodnie) oraz urlopem okolicznościowym (2 dni) przysługuje 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, do wykorzystania przez niego do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia.
Ojciec dziecka może więc skorzystać z 11 tygodni i 2 dni urlopu po przyjściu na świat jego dziecka, które przysługują mu na wyłączność. Matka dziecka nie może wykorzystać urlopu ojcowskiego za ojca dziecka.
Przykład:
Bliźniaki urodziły się 3 listopada 2023 r. Ojciec dziecka skorzystał z 2 dni urlopu okolicznościowego, aby spędzać z matką dzieci i dziećmi czas w szpitalu i jednocześnie zarejestrować ich urodzenie w urzędzie stanu cywilnego. Od dnia 5 listopada do 18 listopada 2023 r. przebywał na urlopie ojcowskim. Za dwa dni urlopu okolicznościowego uzyskał wynagrodzenie od pracodawcy, a za 14 dni urlopu ojcowskiego uzyskał zasiłek macierzyński w wysokości 100% swojego wynagrodzenia (pomniejszony o składki na ubezpieczenia społeczne). Ponadto, od dnia 1 grudnia 2023 r. do dnia 1 lutego 2024 r. skorzystał z wyłącznego urlopu rodzicielskiego, za który pobierał zasiłek macierzyński w wysokości 70% swojego wynagrodzenia (pomniejszony o składki na ubezpieczenia społeczne).
Pracodawca może wymagać od pracownicy poinformowania go na piśmie o dacie rozpoczęcia korzystania z urlopu macierzyńskiego, na podstawie reguł wynikających z praktyki stosowanej u danego pracodawcy albo przepisów zawartych w regulaminie pracy.
Pracownik powinien poinformować pracodawcę o chęci skorzystania również z urlopu rodzicielskiego, składając wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego najpóźniej 21 dni po porodzie, jeśli chce pobierać przez cały okres swojej nieobecności 81,5% wynagrodzenia (pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne).
Przykład:
12 lutego 2023 r. pracownica złożyła wniosek o przyznanie urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze 20 tygodni i rodzicielskiego w pełnym wymiarze 32 tygodni, rozpoczynając urlop na 4 tygodnie przed planowaną datą porodu, dołączając zaświadczenie lekarskie, wskazujące prognozowaną datę porodu dnia 10 marca 2023 r. Poród odbył się 1 marca 2023 r. Za cały okres nieobecności tj. od dnia 12 lutego 2023 r. do dnia 12 lutego 2024 r. (52 tygodni) będzie otrzymywać co miesiąc 81,5 % wysokości wynagrodzenia (pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne).
Jeśli po terminie 21 dni po porodzie pracownik podejmie decyzję, że skorzysta również z urlopu rodzicielskiego, powinien złożyć wniosek pracodawcy, najpóźniej 21 dni przed rozpoczęciem urlopu rodzicielskiego. Wówczas, zakładając że przyszło na świat tylko jedno dziecko, będzie otrzymywał zasiłek macierzyński w wysokości:
Przykład:
Jeśli pracownica, która urodziła dziecko 1 marca 2023 r. złożyła wniosek o przyznanie urlopu rodzicielskiego 21 dni po porodzie np. 27 marca 2023 r., nie może skorzystać z zasiłku w wysokości 81,5 % za cały okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. Zakładając, że złożyła wniosek o skorzystanie z urlopu macierzyńskiego 12 lutego 2023 r., za okres od dnia 12 lutego 2023 r. do dnia 1 lipca 2023 r. (20 tygodni) będzie otrzymywać zasiłek macierzyński w wysokości 100 % wysokości wynagrodzenia (pomniejszony o składki na ubezpieczenia społeczne), następnie za okres od dnia 2 lipca 2023 r. do dnia 12 lutego 2024 r. (32 tygodni) będzie otrzymywać zasiłek macierzyński za rozpoczęty urlop rodzicielski w wysokości 70% wysokości wynagrodzenia (pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne).
Pracownica może zrezygnować z korzystania z urlopu rodzicielskiego, czy to w całości, czy tylko w części, składając wniosek pracodawcy, najpóźniej 21 dni przed przystąpieniem do pracy.
Pracownik powinien poinformować pracodawcę na piśmie o chęci skorzystania z urlopu wychowawczego, składając wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego najpóźniej 21 dni przed jego rozpoczęciem, osobiście, w postaci elektronicznej lub wysyłając pocztą. Pracodawca nie może odmówić udzielenia tego urlopu. Pracownik może zrezygnować z urlopu wychowawczego w każdym czasie za zgodą pracodawcy. W razie braku zgody pracodawcy, pracownik może zrezygnować z urlopu wychowawczego po uprzednim zawiadomieniu pracodawcy - najpóźniej na 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia pracy.
Przysługujący matce urlop macierzyński oraz rodzicielski, może być dzielony pomiędzy ojcem dziecka, po wykorzystaniu przez nią co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego po porodzie oraz przysługującego jej 9 tygodniowego urlopu rodzicielskiego. W czasie przebywania przez ojca na urlopie macierzyńskim lub rodzicielskim, przysługuje mu prawo do zasiłku macierzyńskiego, w wysokości procentowej odpowiadającej zasiłkowi, jaki otrzymywałaby matka dziecka, który będzie obliczany od jego wynagrodzenia. Jeśli więc rodzice nie mają takiego samego wynagrodzenia, kwoty te będą inne.
Jeśli więc matka dziecka nie wykorzystała urlopu macierzyńskiego przed porodem, a po porodzie skorzystała z obowiązkowego 14-tygodniowego urlopu macierzyńskiego, ojciec dziecka może skorzystać z:
Jeśli matka wykorzystała kilka tygodni przed porodem, to ojciec dziecka może wykorzystać tylko ten okres urlopu macierzyńskiego, który zostanie, po odjęciu od maksymalnej długości urlopu macierzyńskiego (20 tygodni, gdy ciąża pojedyncza, 31 tygodni gdy ciąża bliźniacza, 33 tygodnie w razie trojaczków, 35 tygodni w razie czworaczków oraz 37 tygodni w razie co najmniej pięcioraczków), tygodni wykorzystanych przez matkę przed porodem oraz 14 tygodni obowiązkowego urlopu macierzyńskiego dla matki, po porodzie.
Przykład:
W sytuacji urodzenia jednego dziecka, gdy matka dziecka wykorzystała 6 tygodni urlopu macierzyńskiego przed porodem, oraz 14 tygodni obowiązkowego urlopu macierzyńskiego po porodzie, to w tej sytuacji ojciec dziecka nie może skorzystać z urlopu macierzyńskiego, gdyż matka dziecka już go wyczerpała (20 tygodni).
W sytuacji urodzenia jednego dziecka, gdy matka dziecka wykorzystała przed porodem tylko 2 tygodnie urlopu macierzyńskiego, po porodzie musi wykorzystać 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, to resztę, czyli 4 tygodnie urlopu macierzyńskiego będzie mógł wykorzystać ojciec dziecka.
Odpowiednio ma to zastosowanie w sytuacji urodzenia większej ilości dzieci przy jednym porodzie, na przykład jeśli matka trojaczków wykorzystała przed porodem 6 tygodni urlopu macierzyńskiego, po porodzie musi wykorzystać co najmniej 14 tygodni, a resztę, czyli 13 tygodni może wykorzystać ojciec dziecka.
Rodzice dziecka mogą podzielić urlop rodzicielski między siebie. Mogą również wykorzystać go jednocześnie pod warunkiem, że suma tych urlopów nie przekroczy 41 tygodni (1 dziecko) i 43 tygodni (więcej niż 1 dziecko). Urlop rodzicielski nie powinien być udzielony w więcej niż 5 częściach, nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia.
Przykład:
Bliźniaki urodziły się 3 listopada 2023 r. Matka bliźniaków złożyła wniosek o wykorzystanie również urlopu rodzicielskiego, bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego. Wykorzystała 6 tygodni urlopu macierzyńskiego przed porodem tj. od 23 września do 2 listopada 2023 i 14 tygodni urlopu macierzyńskiego po porodzie tj. do 9 lutego 2024. Następnie wróciła do pracy, a pozostały urlop macierzyński, w wysokości 11 tygodni wykorzystał ojciec dziecka tj. od 10 lutego do 26 kwietnia 2024. Matka dziecka zdecydowała się wykorzystać tylko 20 tygodni urlopu rodzicielskiego od dnia 27 kwietnia do 6 września 2024, a resztę pozostawiła do dyspozycji ojcu dziecka. Ponieważ był to okres wakacyjny, ojciec dziecka zdecydował się wykorzystać 23 tygodni pozostałego urlopu rodzicielskiego jednocześnie z matką dziecka, od dnia 1 czerwca do dnia 10 listopada 2024.
Rodzice mogą dzielić między siebie również urlop wychowawczy, przy czym każdemu z nich przysługuje co najmniej 1 miesiąc tego urlopu. Jeden rodzic nie może więc wykorzystać całego, 36-miesięcznego urlopu wychowawczego, jeśli drugi rodzic żyje i przysługuje mu pełna władza rodzicielska. Rodzice lub opiekunowie dziecka mogą jednocześnie korzystać z urlopu wychowawczego, pod warunkiem, że suma ich urlopów nie przekroczy 36 miesięcy.
Urlop macierzyński, rodzicielski oraz wychowawczy rodzice dziecka mogą dzielić między siebie. Pierwszy urlop na dziecko to urlop macierzyński. Jego długość zależy od ilości dzieci urodzonych przy jednym porodzie. W przypadku urodzenia 1 dziecka przysługuje maksymalnie 20 tygodni, 2 dzieci: 31 tygodni, 3 dzieci: 33 tygodnie, 4 dzieci: 35 tygodni, a 5 lub więcej dzieci: 37 tygodni. Pracownica powinna wykorzystać co najmniej 14 tygodni po porodzie, jeśli resztę wykorzysta ojciec dziecka. Kolejny urlop to urlop rodzicielski, który wynosi 41 tygodni lub 43 tygodnie (w razie ciąży mnogiej). Każdy z rodziców dysponuje 9 tygodniami uropu rodzicielskiego tylko dla siebie. Można go podzielić maksymalnie na 5 części, do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia. Kolejny urlop to urlop wychowawczy, trwający do 36 miesięcy, który może być podzielony na maksymalnie 5 części.
Za urlop macierzyński i rodzicielski, pracownica albo pracownik-ojciec dziecka otrzymują zasiłek macierzyński, który wynosi, według ich wyboru: 100% wynagrodzenia (pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne) przez 20 tygodni (jedno dziecko) oraz 70% przez 41 tygodni urlopu rodzicielskiego, albo przez cały okres łącznego urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego 81,5% wynagrodzenia (pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne). Podczas urlopu wychowawczego pracownik może uzyskiwać dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem, który wynosi 400 zł.
Urlop ojcowski przysługuje tyko i wyłącznie ojcu dziecka. Pracownica nie może go wykorzystać zamiast ojca. Wynosi on 14 tygodni, za które mężczyzna otrzymuje zasiłek macierzyński w wysokości 100% wynagrodzenia (pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne). Ojciec może skorzystać z 9 tygodni wyłącznego urlopu rodzicielskiego, za który otrzyma zasiłek w wysokości 70% swojego wynagrodzenia. Ponadto, rodzicom przysługuje również 2 dni płatnego urlopu okolicznościowego z okazji urodzenia się ich dziecka, które służą do załatwienia formalności związanych z przyjściem na świat ich potomstwa np. zarejestrowanie jego urodzenia w urzędzie miasta.
Poniżej prezentujemy krótkie podsumowanie graficzne:
| Rodzaj urlopu: | Długość trwania urlopu: | Wysokość świadczenia pieniężnego: |
|
URLOP MACIERZYŃSKI (1 dziecko) |
20 tygodni
|
|
|
URLOP MACIERZYŃSKI (2 dzieci) |
31 tygodni
|
|
|
URLOP MACIERZYŃSKI (3 dzieci) |
33 tygodnie
|
|
|
URLOP MACIERZYŃSKI (4 dzieci) |
35 tygodni
|
|
|
URLOP MACIERZYŃSKI (5 lub więcej dzieci) |
37 tygodni
|
|
|
URLOP RODZICIELSKI (1 dziecko) |
32 tygodnie + 9 tygodni dla ojca dziecka po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego |
|
|
URLOP RODZICIELSKI (więcej niż 1 dziecko) |
34 tygodnie + 9 tygodni dla ojca po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego |
|
| URLOP WYCHOWAWCZY | 36 miesięcy (po wykorzystaniu urlopu rodzicielskiego) |
Dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem wynosi 400 zł miesięcznie. |
| URLOP OJCOWSKI |
2 dni urlopu okolicznościowego z okazji przyjścia na świat dziecka/dzieci;
9 tygodni urlopu rodzicielskiego (do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko/dzieci kończy 6 rok życia)
możliwość skorzystania z niewykorzystanego przez matkę dziecka/dzieci urlopu macierzyńskiego (po wykorzystaniu przez nią co najmniej 14 tygodni po porodzie) lub rodzicielskiego. |
|