Umowa z nianią

Umowa z nianią to dokument, który zawiera wzajemne zobowiązania w relacji między nianią, opiekującą się dzieckiem od ukończenia 20 tygodnia życia do 3 lat oraz rodzicami tego dziecka. Głównym celem jest sprawowanie opieki, wychowania oraz edukacji dziecka, powierzonego opiece niani, która za sprawowanie tej opieki otrzymuje wynagrodzenie. Realizuje ona swoje zadania na podstawie wskazówek, uzyskanych od rodziców dziecka.

Mimo zawarcia umowy z nianią, to rodzice nadal dysponują władzą rodzicielską nad dzieckiem, co oznacza, że wszelkie decyzje, dotyczące dziecka, są podejmowane przez nich. Niania wypełnia swoją misję z poszanowaniem zdania rodziców dziecka, mając zawsze na względzie dobro dziecka. Jeśli rodzice dziecka zawarli między sobą porozumienie rodzicielskie, niania powinna znać najważniejsze postanowienia tego porozumienia, które mogą ją dotyczyć, przy wykonywaniu opieki nad dzieckiem.

Niniejszy wzór umowy jest regulowany ustawą o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, co oznacza, że strony zawierają umowę o świadczenie usług przez nianię. Ustawa nazywa umowę z nianią umową uaktywniającą. Niniejszy wzór nie jest więc właściwy, jeśli rodzice chcieliby zawrzeć umowę o pracę z nianią.

Niania to osoba fizyczna (jednostka) sprawująca opiekę nad dziećmi na podstawie umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu Cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanej dalej „umową uaktywniającą" (art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3).

Drugą stroną umowy uaktywniającej są/jest:

• rodzice;
• rodzic, samotnie wychowujący dziecko.

Przez rodzica samotnie wychowującego dziecko rozumie się rodzica, będącego panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo rodzica, w stosunku do którego orzeczono separację, a także rodzica pozostającego w związku małżeńskim, jeżeli jego małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.

Monitoring pracy niani:

Rodzice nie mogą montować żadnych kamer lub chować w ubraniach lub zabawkach dziecka żadnych kamer lub dyktafonów, kontrolujących lub szpiegujących pracę niani. Stanowi to naruszenie prywatności niani (art. 47 Konstytucji) oraz naruszenie danych osobowych niani (art. 51 Konstytucji). Takie zachowania są zabronione i przewidziane w Kodeksie Karnym jako przestępstwo (art. 267 § 3 Kodeksu Karnego), zagrożone karą grzywny, ograniczenia wolności lub karą dwóch lat pozbawienia wolności. Ewentualność montowania takich systemów monitoringu w mieszkaniu, w którym sprawowana jest opieka musi być zawsze konsultowana z prawnikiem, który wytłumaczy stronom umowy, w jakich sytuacjach, za zgodą niani, monitoring pomieszczeń (nigdy pracy niani jako takiej) mógłby być dopuszczalny - temat jest złożony i musi być zawsze rozpatrywany w okolicznościach danej sprawy.

Składki na ubezpieczenie

Za nianię, składki na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe i wypadkowe) oraz na ubezpieczenie zdrowotne, opłaca:

• Zakład Ubezpieczeń Społecznych - od podstawy stanowiącej kwotę nie wyższą niż 50% wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę;
• rodzice - od podstawy, stanowiącej kwotę nadwyżki nad kwotą 50% minimalnego wynagrodzenia.

Za nianię, która przystąpiła dobrowolnie na swój wniosek do ubezpieczenia chorobowego, składki na to ubezpieczenie opłaca rodzic.

Minimalne wynagrodzenie:

Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 14 września 2023 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2024 r. minimalne wynagrodzenie za pracę w 2024 r. wynosi: 4242 zł brutto (od 1.01.2024 r. do 30.06.2024 r.) oraz 4300 zł brutto (od 01.07.2024 r.), natomiast minimalna stawka godzinowa została ustalona na kwotę: 27,70 zł brutto (od 1.01.2024 r. do 30.06.2024 r.) oraz 28,10 zł brutto (od 1.07.2024 r.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych opłaca składki na ubezpieczenia społeczne, w przypadku gdy niania została zgłoszona przez rodzica do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego; rodzice albo rodzic samotnie wychowujący dziecko są zatrudnieni, świadczą usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej stanowiącej tytuł do ubezpieczeń społecznych, prowadzą pozarolniczą działalność lub działalność rolniczą oraz dziecko nie jest umieszczone w żłobku, klubie dziecięcym oraz nie zostało objęte opieką sprawowaną przez dziennego opiekuna.

W przypadku utraty zatrudnienia przez rodziców albo rodzica samotnie wychowującego dziecko, zaprzestania świadczenia usług lub działalności, składki opłaca się przez okres 3 miesięcy od dnia zaistnienia tych przyczyn. Rodzic zobowiązany jest do niezwłocznego informowania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o każdej zmianie, mającej wpływ na opłacanie składek, w szczególności o rozwiązaniu lub wygaśnięciu umowy uaktywniającej.

Umowa o świadczenie usług a umowa o pracę

1. Model organizacji pracy:

Umowa o świadczenie usług niani (umowa uaktywniająca) różni się od umowy o pracę. Podstawową różnicą tych dwóch umów jest model organizacji pracy osoby sprawującej opiekę nad dzieckiem: w razie umowy uaktywniającej mamy do czynienia z niezależnym i profesjonalnym usługodawcą (nianią), brak jest hierarchii, podporządkowania, a strony umowy powinny się traktować jak wzajemni, równorzędni partnerzy biznesowi, dażący się wzajemnym zaufaniem. W razie umowy o pracę, rodzice zawierają umowę z pracownikiem - nianią, która podlega ich kierownictwu i subordynacji, musi wykonywać pracę w taki sposób, jak rodzice tego zażądają, występuje silny element subordynacji pracy niani.

2. Status niani:

Usługodawca jest osobą niezależną od usługobiorcy, nie występuje element subordynacji, a więc konieczności wykonywania opieki pod dyktando rodziców dziecka, wykonując jedynie ich polecenia, ale usługodawca (niania) wykonuje swoją usługę na podstawie własnego doświadczenia (jako profesjonalista), biorąc oczywiście pod uwagę zalecenia rodziców, ale nie stanowią one wytycznych generujących jej obowiązki i jej organizację pracy - w tym modelu to niania układa własny autorski model organizacji pracy - rodzice w tym modelu nie mogą ingerować, jak pracodawcy, w organizację wykonywania opieki przez nianię. Jeśli zaś chodzi o nianię zatrudnioną na podstawie umowy o pracę, jest ona pracownikiem, co oznacza, że jest podporządkowana rodzicom i przez nich subordynowana, wykonuje nie tylko ich wskazówki i zalecenia, ale cała jej praca jest zorganizowana pod ich dyktando i to rodzice organizują jej pracę - musi ona sprawować pracę według modelu organizacyjnego, zarządzonego przez pracodawcę (rodziców).

3. Kwestia ponoszenia odpowiedzialności:

Kolejną różnicę stanowi czynnik ponoszenia odpowiedzialności za nieprawidłowo wykonaną usługę lub pracę lub wyrządzenie szkody. W ramach umowy o świadczenie usług (umowy uaktywniającej), usługodawca (niania) ponosi odpowiedzialność sama za wykonane usługi, czyli jeśli np. podczas wykonywania usługi dojdzie do zbicia szyby w budynku, to niania będzie musiała naprawić szkodę lub poinformować swojego ubezpieczyciela w celu naprawy tych szkód. W razie zawarcia umowy o pracę, to na pracodawcy (rodzicach) spoczywa ryzyko, związane z odpowiedzialnością za wadliwie wykonaną pracę lub wyrządzone przez pracownika szkody. Jeśli więc, w ramach wykonywanej pracy, dojdzie do zbicia szyby w budynku, to pracodawca (rodzice) będą musieli naprawić szkodę bądź poinformować swojego ubezpieczyciela w celu naprawy szkody, wyrządzonej przez swojego pracownika (nianię).

4. Składki na ZUS:

Ponadto, w ramach umowy o świadczenie usług (umowy uaktywniającej) część składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, obliczone od wynagrodzenia niani, pokrywa Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), co obniża rodzicom koszty zatrudnienia niani. W razie zawarcia umowy o pracę z nianią, to pracodawca (rodzice) ponosi wszystkie składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne niani.

5. Urlop wypoczynkowy i święta:

Innym aspektem zatrudnienia w ramach umowy o pracę jest istnienie płatnego urlopu wypoczynkowego, który opłaca niani pracodawca (20 lub 26 dni w roku, w zależności od stażu pracy niani) oraz dni wolnych od pracy w święta i niedziele. Niani - usługodawcy nie przysługuje natomiast żaden płatny urlop wypoczynkowy ani dni wolne w święta, co oznacza, że jeśli zdecyduje się ona nie pracować i wyjechać na wakacje, nie otrzyma ona w tym czasie wynagrodzenia, gdyż nie świadczy usługi.

6. Inne:

Więcej szczegółów dotyczących różnic między tymi dwoma umowami (m.in. limity czasu pracy pracownika, kwestia nadgodzin pracownika, minimalnego wynagrodzenia za pracę, ochrony pracowniczej w razie ciąży niani, zasad Bezpieczeństwa i Higieny Pracy - BHP, jak też zasad wypowiedzenia i rozwiązania umowy) można przeczytać w przewodniku prawnym na temat "Umowa o pracę czy umowa śmieciowa".

Jak korzystać z dokumentu?

Umowę uaktywniającą z nianią zawiera się w formie pisemnej. Oznacza to, że niniejszy dokument należy wydrukować w dwóch egzemplarzach i odręcznie podpisać, przez obie strony umowy. Każda strona umowy zachowuje jeden egzemplarz w swojej dokumentacji.

Dokument zawiera m.in.:

• wskazanie stron umowy (rodziców i niani);
• opisanie celu i przedmiotu umowy;
• wskazanie czasu i miejsca sprawowania opieki;
• wskazanie liczby dzieci, powierzonych opiece niani;
• wymienienie obowiązków niani;
• wskazanie kwoty wynagrodzenia oraz sposobu i termin wypłaty;
• określenie czasu obowiązywania umowy;
• warunki i sposób zmiany, a także rozwiązania umowy;
• podpisy stron.

Umowa zawiera również informację o możliwości lub zakazie eksponowania dziecka na ekran telewizora, telefonu, tabletu lub innego urządzenia elektronicznego oraz możliwość lub zakaz korzystania przez nianię z telefonu, podczas sprawowania opieki nad dzieckiem. W umowie można również przewidzieć zakaz publikowania przez nianię zdjęć lub filmów, na których widoczne jest dziecko.

Podstawa prawna:

Umowa uaktywniająca została uregulowana w art. 50 ust. 3 i nast. ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 204, ze zm.).

Obowiązek poddania się przez nianię badaniom sanitarno-epidemiologicznym wynika z ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1657, ze zm.).

Minimalne wynagrodzenie za pracę wynika z Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 września 2023 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2024 r.

Jak edytować wzór:

Wypełnij formularz. Dokument jest redagowany na Twoich oczach w miarę podawania odpowiedzi.

Po zakończeniu, otrzymujesz go w formacie Word i PDF. Możesz go edytować i wykorzystać ponownie.